گفتگو ها
مطبوعات فرانسه
اخبار
پیش از این در خبر ها
افغانستان
به قلم : سپیده فرخنده
تاریخ انتشار مقاله 13/02/2008 به روز شده 04/05/2008 17:37 TU
جشن سن ولانتن یا جشن عشاق
جشن سن ولانتن یا جشن عشاق، مانند بسیاری از سنت ها، ترکیبی است از آئین ها و مراسم مذهبی و غیر مذهبی متعلق به دوره های مختلف تاریخ. در روم باستان، در همین ایام سال، یعنی نزدیک به یک ماه پیش از بهار، جشنی بود برای بزرگداشت بارآوری و نیایش به درگاه خداوند رمه ها و چراگاه ها. در قرن سوم میلادی، روز چهاردهم فوریه را به نام یکی از شهدای مسیحیت که کشیشی بود که عشاق را ، پنهانی، بنا بر ائین مسیح به ازدواج یکدیگر در می آورد، روز سن ولانتن نامیدند.
حدود ده قرن بعد یکی از پاپ های کاتولیک این روز را رسماً روز عشاق نامید. از نظر مردم شناختی، روز عشاق روزی است که طی آن می توان بند ها و اجبار های اعتقادی و اجتماعی را نادیده گرفت و به راه دل رفت. در دورانی که ازدواج ها عموماً بر پایۀ ملاحظات و مصلحت های قبیله ای، مالی و خانوادگی سر و سامان می گرفت و در واقع معامله می شد. روز عاشقان فرصتی بود که ابراز عشق در خارج از این محدوده مجاز شمرده می شد.و دلدادگان می توانستند با آسایش خیال در شادخواری ها و جشن ها به هم نزدیک شوند، هدیه ای رد و بدل کنند و قرار و مدار هایی بگذارند.
امروز که در کشور های غربی آزادی پیوند های عاطفی و آزادی جنسی نسبتاً گسترده است، جشن سن ولانتن، یک فرصت اجتماعی و عمومی برای بیان عشق است و البته جنبۀ تجارتی آن بسیار قوی است.در این روز نان گل فروش ها ، جواهر فروش ها ،شرکت های تلفن و رستوران ها در روغن است. پیام های عاشقانه به شکل های مختلف در رفت و آمدند.
شهرداری ها زیبا ترین پیام های عاشقانه را به روی اکران های بزرگ نورانی در میدان ها به نمایش می گذارند. هستند کسانی هم که تنها هستند و یا اعتقادی به چنین مراسمی ندارند و یا با معشوقشان دعوا کرده اند و قهرند. گل فروشی می گفت که یک بار مردی در این روز دسته گل سرخی از او خریده است ولی گفته است سر گل ها را ببرد و فقط ساقه ها را برای معشوقش بفرستد.
سن ولانتن در کشور های غیر غربی هم رخنه کرده است. در ژاپن، زنان، به ویژه در ادارات، به مردان شوکولات هدیه می دهند. اخیراً در کشور های مسلمان مانند پاکستان و عربستان سعودی این مراسم رایج شده است و واکنش خشمگینانۀ برخی محافل را بر انگیخته است.
اسطورۀ عشق
"عشق چگونه زاده شد؟
در زادروز الهۀ زیبائی (آفرودیت یا ونوس Aphrodite/Venus) خدایان جشن گرفته بودند. در طول جشن خدای چاره فرزند خدای حکمت در باغ زئوس به خواب می رود. خدای فقر او را می بیند و بر آن می شود که به بالین وی رود و درزادروز خدای زیبائی از او دارای فرزندی شود. بدینسان است که اروس (Eros) ، الهۀ عشق که نه خدا و نه انسان و یا هم خدا و هم انسان است پا به هستی می گذارد.
اروس هم چون مادرش همواره زیر آسمان کبود، خانه به دوش و پا برهنه است. اما هم چون پدرش همیشه به دنبال زیبائی ها و شیدای نوآوری و جستجوگر هوشمند راه حل ها است. طبیعت اروس نه میرنده است و نه جاودانه. در یک روز می تواند هم شکوفا و هم پژمرده شود. آنگاه که چاره می یابد دوباره زنده می شود.
اروس همواره از جهل به سوی دانائی روان است. همواره در اشتیاق سیری ناپذیر زیبائی و دانش است."
این است اسطورۀ عشق در فلسفۀ یونان به قلم افلاطون. (کتاب جشن خدایان)
عشق در فلسفۀ یونانی نیروئی می آفریند که مارا از آنجا که هستیم به سطوح بالا تری بر می کشاند.
عشق در ادبیات فارسی
هزاران برگ از ادبیات فارسی با جوهرعشق نوشته شده است. یک نمونه آن را درداستان رودابه و زال در شاهنامه می خوانیم. در این چند بیت دقت و ظرافت توصیف حالت های عاشقانه را می بینیم :
زال و رودابه
بر آورد مرزال را دل بجوش چنان شد کزورفت آرام و هوش ...
زدیدنش رودابه می نارمید بدزدیده در وی همی بنگرید...
همی بود بوس و کنار و نبید مگر شیرکوگور را نشکرید...
همی هرزمان مهرشان بیش بود خرد دور بد آرزو پیش بود...
پس آن ماه را زال بدرود کرد تن خویش تار و برش پود کرد.
عشق امروزی
در بسا موارد عشق معشوق را از لباس واقعیت های روزمره بیرون می آورد و به آن پیراهن رویاهای عاشق را می پوشاند. چنین عشقی می تواند عشاق را به ورطۀ ناکامی بکشاند، چه بسا عشق به معنای مدرن و امروزین آن عشقی است که می تواند زندگی را از دریچۀ رابطۀ من و تو بنگرد و به جای رویاهای دست نیافتنی به زندگی واقعی جذابیت و معنا ببخشد.
عشق آن گوهری است که مرا از بودنم آگاه می کند، رابطۀ متقابل من و تو. این معنا را شاید بتوان در این قطعه از شعر فروغ فرخ زاد باز یافت:
"به چمن زار بیا
به چمن زار بزرگ
و صدایم کن، از پشت نفس های گل ابریشم
همچنان آهو که جفتش را. "
ولنتاین ایرانی
فریبا پژوه
سرخ ...سرخ ...سرخ...انگار رنگ پاشیده اند به همۀ مغازه ها و مراکز خرید شهر... بسیاری از پاساژها و مراکز خرید شهر تهران مملو از جمعیت شده اما اینبار نه برای خرید شب عید نوروز! هیچ کس به طور رسمی از روز "ولنتاین " سخن نمی گوید اما در طلا فروشی ها و حتی داروخانه ها هم نمادی از روز عشاق به چشم می خورد. هر چند شاید هنوز پای خرس های وارداتی چینی با آن قلب های سرخشان به شهرستانهای کوچک ایران نرسیده باشد، اما این روزها نه تنها در کلان شهر تهران بلکه در شهرهای کوچک ایران، مانند خلخال در استان اردبیل، جوانان از روز ولنتاین می گویند و خود را برای این روز آماده می کنند.
در تهران و در محلۀ امام زاده حسن، در جنوب شهر، نیز غوغایی به پاست .اسکناس های سبز و آبی می روند وبه جای آن، خرس کوچک یا بزرگ قرمز یا جعبه شکلات با یک قلب قرمز در میان آن، می نشیند در دستان دختران و پسران جوان و لبخندی از رضایت که میهمان صورت هایشان می شود. با اینکه نام جشن های متفاوتی چون جشن "شکر گزاری" و یا "هالوین" دنیای غرب به فارسی ترجمه شده است اما شاید به یقین بتوان گفت که جشن ولنتاین طی چند سال اخیر بیش از سایر جشن ها جای خود را در میان ایرانیان جوان باز کرده است.
هرچند برخورد حکومت مذهبی ایران با ولنتاین بیشتر به نادیده انگاشتن آن محدود شده است و مسوولان فرهنگی کشور نیک می دانند که شمار بسیاری از جوانان امروز در کافی شاپ ها و رستورانهای شهرهای بزرگ جمع می شوند تا ولنتاین را به یکدیگر تبریک بگویند، اما به نظر می رسد قرار نیست آنچه در عربستان رخ داد در ایران تکرار شود و برخوردی با مغازه داران و صاحبان کافه ها صورت پذیرد. چنانچه در غروب و شب روز گذشته-چهارشنبه- مرکز خرید بزرگ خیابان گیشا-نصر- در تهران پر بود از جوانان و گاهی میانسالانی که پس از خرید شکلات و عروسک و گلهای سرخ مخملی، در صفی طولانی برای کادو کردن خرید هایشان به انتظار ایستاده بودند و ماموران پلیس ارشاد نیز تنها نظاره گر این جنب و جوش خود جوش بودند.
با این همه به نظر می رسد در پس این سکوت و نادیده انگاشتن روز ولنتاین توسط مسوولان فرهنگی حکومت ایران ، نوعی نارضایتی پنهان وجود دارد .چنانچه جواد آرین منش عضو اصولگرای مجلس شورای اسلامی از این آداب و رسوم به عنوان یک "وصله نچسب" یاد کرده است. وی تاکید می کند که "این رفتارها اگر رفتارهایی مبتنی بر روابط ناسالم و نا مشروع دختر و پسر باشد از نظر اسلامی مذموم است اما می تواند اشکال سالمی نیز داشته باشد." عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه هدیه گرفتن و هدیه دادن با یک روابط مشروع راه حل خوبی است، پیشنهاد می کند " دختر و پسری که وارد دانشگاه می شوند با یک عقد موقت به صورت شرعی می توانند با هم رابطه برقرار کنند و این رابطه چهار سال تداوم داشته باشد. پس از اتمام این دورۀ چهار ساله اگر توانستند با هم ازدواج کنند و اگر نه،اتفاق خاصی نیفتاده است." به هر روی این نمایندۀ محافظه کار مجلس به طور کلی ولنتاین را ضد ارزش معرفی می کند.
سالومه، عکاس خبری است که در راهپیمایی سالروز پیروزی انقلاب حضور داشته است. وی می گوید" در طول مسیر راهپیمایی، حد فاصل خیابان های آزادی،زنجان و آذربایجان، بسیاری از دست فروشان باد کنک ها و قلب های سرخ رنگی را در میان تظاهر کنندگان می فروختند و به نظر می رسید که از فروش خود نیز راضی بودند." با این همه طی چند سال گذشته زمزمه هایی شنیده شد که ولنتاین با سنتهای اسلامی آمیخته شود.
محمد رضا زایری یکی از روحانیون فعال در امور فرهنگی که در صف محافظه کاران رده بندی شده از کسانی بود که پیشنهاد داد سالروز ازدواج حضرت علی، امام اول شیعیان و حضرت فاطمه همسرش را به عنوان روز عشق ورزی نام گذاری کنند که به نظر می رسد از این پیشنهاد به گرمی استقبال نشد. حسین، دانشجوی دانشگاه آزاد، واحد رودهن، در این باره می گوید "امسال در دانشگاه ما جشن بزرگی به مناسبت سالروز ازدواج حضرت علی و فاطمه برگزار شد و در تبلیغات وسیعی سعی می شد که از این روز به عنوان روز عشق یاد شود."
گذشته از ازدحام در مراکز خرید به مناسبت روز "عشق"، بار ترافیکی زیادی نیز در اس.ام.اس(پیامک) های تلفن های همراه وجود دارد و بسیاری با فرستادن پیامهای کوتاه به تبریک این روز به یکدیگر می پردازند و البته برخی نیز از فضای مجازی دیگری چون وبلاگ ها برای یادآوری روز ولنتاین استفاده می کنند. در میان این هیاهو تنها با نگاهی به قیمتهای سرسام آور سبد های گل چند طبقه و تزیین شده با عروسک و شکلات و نوارهای سرخ و قلب های کوچک و بزرگ در گل فروشی حاشیۀ میدان محسنی-مادر- می توان دریافت تب ولنتاین که به سرعت از تهران به شهرهای دیگر ایران نیز سرایت کرده است شاید بیش از اینکه بهانه ای برای بیان احساسات و عشق باشد، به مد روز بدل شده است. اما با این همه و با مخالفت های آشکار و نهان با برگزاری روز عشق انتظار می رود که بتوان جوانان ایرانی بسیاری را دید که امروز –پنجشنبه – روز ولنتاین خوب و آرامی خواهند داشت و برخورد مشهودی نیز با آنان به مناسبت این روز صورت نخواهد گرفت.
گفته های خودمانی در بارۀ عشق :
در مراجعه به افراد مختلف، از آنها خواستیم بگویند عشق را چطور معنا می کنند و دیدیم که معنا کردن عشق بدون کمک گرفتن از کلمات قصار بزرگان کار آسانی نیست. برخی از این کار طفره رفتند، برخی خجالت کشیدند، کسانی گفتند این سئوال را باید از دانشمندان پرسید. بعضی ها هم با کم و بیش سادگی یا طنز پاسخی دادند.
جاوید، 20 ساله، کابل :
- عشق دوستی است ومحبت و وفا. کسی که عشق می ورزد باید دنبال تقاضای دل خودش برود. به حرف خانواده گوش نکند. در جامعۀ افغانستان عشق خیلی دور است. در افغانستان، حرف اول را خانواده می زند.
آسیه، تهران :
- عشق، ضربان قلب است. کنار گذاشتن رابطۀ عقلانی و منطقی و دل به دریا زدن است.
سام 9 ساله، حومۀ پاریس :
- عشق یعنی بوسه روی لب.
ملکه، تهران:
- عشق، رنج شیرین، صبح بی فردا، عمر گل، عشق : فاصلۀ یک نگاه و خاکستر.
کاوه، 25 ساله کابل:
- عشق واقعی، همان عشقی است که آدم به خدا دارد والا عشق های دیگر را نمی شود راحت معنا کرد.
آزاده 29 ساله، تهران:
- گذشتن از تمام حواس 5 گانه را عشق مینامند، پرواز و در اوج بودن
کیمیا، 9 ساله، حومۀ پاریس:
- سن ولانتن، هم برای عاشق هاسات و هم جشن دوستی است. دوستی یعنی آدم می تواند اسرارش را به دوستش بگوید و رویش حساب کند
سیاوش، 33 ساله تهران:
- عشق، یگانه وسوسه رنج آوری است که " Homo Sapiens " را به درک لحظه لذت هیولاوار "Homo habilis" قادر میسازد.
حمید رضا 33 ساله، تهران:
- عشق، یعنی گذشتن، برای او و به خاطر او زندگی کردن. ای کاش آدم ها معنای عشق را می فهمیدند و بعد خودشان را عاشق می نامیدند.
- عشق خیلی والاست، سوختن و رفتن. عاشق یعنی "حلاج" وقتی می گوید : " ان الحق".
پروانه، 27 ساله، تهران :
- چیز مزخرفی است. همه ادایش را در می آورند.
نیوشا، تهران :
- عشق در کلام نمی گنجد.
نیلوفر، تهران :
- عشق، خود خواهی است.
نیلوفر 39 ساله، ساری:
- عشق تند مثل تب داغ زود سرد می شود. عشق های امروزی توخالی است.
کسری 60 ساله :
- عشق، تنها چیزی است که در دنیا ارزش دارد. باید عاشق شد و عاشق ماند. عشق نفس زندگی است.
حسین، 28 ساله:
- یک احساس غریزی است که بسته به رشد عقلی، احساسی و تجربی فرد، دستخوش تغییر و یا حتی دستخوش تنفر می شود.
سحر33 ساله، تهران:
- تردید و نا امنی.
فیروز 50 ساله، ساری:
- عشق، مرحلۀ رها شدن و پیوستن به خود است. عشق : مرحله، دلهره، ترس و تفکر، مجموع همۀ تضادها، دادن ها و گرفتن ها است.
لیلا، 25 ساله ، تهران :
- عشق عبارت است از خنده، هیجان، خوشحالی، نگرانی، ناراحتی، گریه، پشیمانی، غصه، درد، تنهایی، انزوا....و یک عمرافسوس.
آوا، 6 ساله، حومۀ پاریس:
- عاشق ها با هم به پارک می روند و می توانند به سینما هم بروند و ذرت بوداده بخورند.
کاوه ،75 ساله، پاریس
عشق حالتی است روحانی که در آن عاشق از نثار همه چیز خود به معشوق لذت می برد. حتی اگر از جانب معشوق پاسخی نیابد.او با این نثار احساس وجد می کند.
محسن، 52 ساله ، تولوز، فرانسه
عشق حالتی است روحانی که عاشق خود را در معشوق می یابد و دوست می دارد و در اصلاح و اعتلای خود می کوشد.
مریم، 44 ساله، رشت
عاشق کسی است که همه چیز معشوق را زیبا می یابد، گرچه بداند که در چشم دیگران زیبا نیست.