Rechercher
Choisir langue

languages /

 

ترانۀ ناسروده

روح الله خالقی(۲)

تاریخ انتشار مقاله 01/12/2008 به روز شده 01/12/2008 10:36 TU

<font size="2">روح الله خالقی در حین رهبری ارکستر موسیقی ملی با خوانندگی بنان - سال 1948</font>

روح الله خالقی در حین رهبری ارکستر موسیقی ملی با خوانندگی بنان - سال 1948

جستجوهای نظری روح الله خالقی ونگاه عمیقش به فرهنگ و هنر، با کار عملی همراه بود. گذشته از فعالیت های آموزشی، کار آهنگسازی  و ارکستراسیون بخش بسیار مهمی از زندگی حرفه ای او را تشکیل می دهد.

خالقی توانست به لطف رادیو ایران و ارکسترهایش، شیوه های تازه ای از تنظیم و ترکیب سازها را بیازماید، و در نهایت رنگ های تازه ای در موسیقی ایرانی بیافریند.

ترانۀ ناسروده

01/12/2008

در نوشته های  روح الله خالقی به آسانی می توان حساسیت وی را به تنظیم و ترکیب صدا و ارکستراسیون دید. او بارها از نحوۀ "صدا دهی" یا "صدا داری" ارکستر سخن می گوید و البته هامونی یا "هماهنگی" هم از دلمشغولی های دائم اوست. در واقع، او پیوسته میان دو قطب در رفت و آمد است: یک طرف موسیقی آکادمیک اروپایی و طرف دیگر، سنت ایرانی.

 

اما در مورد ارکستراسیون، خالقی راه کوچک گشوده شده در موسیقی وطنش را از ابتدا دنبال کرده و تاریخ مختصر آن را خوب می شناسد: "بعضی از دستجات موزیک نظام، ارکستر سازهای آرشه ای داشتند که علاوه بر اجرای آهنگ های اروپایی، گاه نغمات ایرانی نیز می نواختند و آهنگ های وطنی این ارکستر را افسران موزیک نظام تنظیم، و با هارمونی مختصری اجرا می کردند. در موزیک های بادی نظامی هم علاوه بر مارش ها و آهنگ های اروپایی، نغماتی از موسیقی ملی در پرده های ماهور و اصفهان و چهارگاه نواخته می شد و این نغمات اولین نمونه هاییست که با هارمونی مختصر از موسیقی ایرانی در ارکستر اجرا شده است"*.

 

خالقی در ادامه، از استادش کلنل وزیری می نویسد که "ابتکاری کرد و چند نوع تار را در ارکستر وارد کرد*"، و در جای دیگری میفزاید: "روش او به وسیلۀ بعضی از شاگردانش مانند آقای جواد معروفی و نگارنده تعقیب شد"*.

 

روح الله خالقی و غلامحسین بنان

روح الله خالقی و غلامحسین بنان

اما خالقی به دستاوردهای وزیری اکتفا نمی کند. او مشکلاتی را که بر سر راه "هارمونیزه شدن" موسیقی تک صدایی وجود دارد خوب می شناسد و در جستجوی راه حل، به سراغ تجربه های دیگران می رود: ترکیه، مصر و البته چند جمهوری شوروی که سنت موسیقی شان به ایران نزدیک است: آذربایجان، تاجیکستان و ازبکستان: "یک نمونه از ارکستر هماهنگ [هارمونیک] را در هفت سال پیش در تاشکند دیدم که در تالار کنسرواتوار مشغول تمرین بود. سازهای ارکستر عبارت بود از از انواع کمانچه و رباب، سنتور، دوتار و نی و سرنا. چهار نوع کمانچه از زیر تا بم مثل انواع ویولون در ارکستر به کار برده بودند، همینطور چند قسم رباب و دوتار و غیره. این ارکستر هماهنگی داشت و سعید علی اف رهبر ارکستر از روی پارتیتوری که برای تمام سازها نوشته شده بود، ارکستر را رهبری می کرد و نوازندگان همه از روی نت می نواختند. صداداری ارکستر بسیار خوب بود و خاصیت محلی و ملی وشرقی آن هم در عین حال خوب حفظ شده بود و این بهترین ارکستر موسیقی شرقی است که من تاکنون شنیده ام"*.

 

شاید بتوان گفت که این کنجکاوی خالقی در موسیقی ایرانی تأثیری عمیق و ماندنی می گذارد. تقریباً همۀ موسیقیدان هایی که پس از او میایند، از مرتضی حنانه گرفته تا حسین علیزاده، همگی این اصل را می پذیرند که برای به کار گرفتن تار یا کمانچه در متن ارکستر، نمی توان تجربۀ ارکسترهای باکو یا تاشکند را نادیده گرفت.

 

بر اساس این جستجوها وتلاش ها بود که روح الله خالقی موفق شد در ارکسترهای رادیو ایران رنگ هایی تازه و مناسب با برنامه های آن زمان خلق کند. آهنگسازان دیگری چون جواد معروفی نیز کم و بیش از همین نوع رنگ آمیزی بهره برده اند.

 

                                                                         فرید وهابی

 عکس ها از سایت کانون هنری روح الله خالقی www.rkac.com

*موسیقی ایرانی – نشرکتاب ۱۳٦۴

ترانۀ ناسروده

ترانۀ ناسروده

دلکش

رشد ناقص واقع گرایی

واقع گرایی در ترانه سرایی ایران هیچگاه حضوری پیوسته نداشته و فقط گهگاه، به شکلی ناقص و رشد نیافته، خود را نشان داده است

02/02/201014:33 TU

ترانۀ ناسروده

ویکتور خارا

آوازهای آمریکای لاتین: ویکتور خارا

در سال های اخیر، خاطرۀ ویکتور خارا تا اندازۀ زیادی فراموش شده بود، اما نام او و برخی آثارش دوباره به رسانه های غربی بازمی گردد.

22/01/201015:11 TU

ترانۀ ناسروده

گروه کیلاپایون

آوازهای آمریکای لاتین: گروه کیلاپایون

سرود "برپا خیز، از جا کن، بنای کاخ دشمن" که در ایران، در نخستین روزهای بعد از انقلاب باب شد، یکی از معروف ترین آثار گروه کیلاپایون است

01/01/201017:26 TU

ترانۀ ناسروده

آتاهوالپا یوپانکی

آوازهای آمریکای لاتین: آتاهوالپا یوپانکی

آتاهوالپا یوپانکی علاوه بر این که شاعری درجه اول به حساب می آید، در نواختن گیتار نیز به مرتبه ای عالی رسیده است.

01/01/201016:05 TU

ترانۀ ناسروده

ویولتا پارا

آوازهای آمریکای لاتین: ویولتا پارا

خانم ویولتا پارا که حدود چهل سال پیش از دنیا رفت، یکی از مهم ترین چهره های ترانه سرایی مدرن آمریکای لاتین محسوب می شود.

03/12/200918:48 TU

ترانۀ ناسروده

مرسدس سوسا

آوازهای آمریکای لاتین: مرسدس سوسا

مرسدس سوسا، خوانندۀ بزرگ آرژانتینی که حدود دو ماه قبل از دنیا رفت، "صدای آمریکای لاتین"، "بانوی بزرگ آرژانتین" و "صدای آزادی" لقب گرفته بود.

20/11/200914:50 TU

ترانۀ ناسروده

ملک الشعرا بهار

ملک الشعرا بهار و تصنیف سازی

چگونه است که ملک الشعرا بهار به عنوان یک شخصیت فرهنگی و اجتماعی درجه اول، از ترانه سرایی پروایی نداشته، اما در دهه های بعد، تصنیف سازی جایگاه و جدیت خود را از دست می دهد؟

20/11/200912:32 TU

ترانۀ ناسروده

داریوش اقبالی

"وطن" از زبان داریوش

در میان خوانندگان پاپ، داریوش اقبالی بیشتر از بقیه به سراغ مضامین اجتماعی و سیاسی رفته و ترانه های "وطنی" متعددی اجرا کرده که اکثر آنها لحنی سیاه دارند.

22/10/200916:38 TU

ترانۀ ناسروده

همایون شجریان

حرفی تازه در بارۀ "وطن"

اکثر ترانه هایی که در بارۀ "وطن" سروده شده اند به مدح اغراق آمیز ایران و یا ابراز عشق به میهن اکتفا می کنند. اما اجرای شعر "وطن" سیاوش کسرایی توسط همایون شجریان، یکی از استثناهای بسیار زیباست.

15/10/200917:49 TU

ترانۀ ناسروده

درویش خان

سروده هایی برای وطن

سخن گفتن از وطن می تواند لحن ها و شیوه های گوناگون داشته باشد. نالیدن از دوری از وطن، یا فراخواندن برای ساختن وطن یا ستایش زیبایی های وطن، همگی اشعار وطنی به حساب می آیند.

15/10/200916:26 TU