Fransa

68 Mayısı Kronolojisi

Yayın tarihi 10/05/2008 Son güncelleme 10/05/2008 19:12 TSİ

Vietnam savaşının bütün dünyada körüklediği ABD ve kapitalizm karşıtlığı, Fransız gençliğinin geleneksel toplum ve otorite düşmanlığıyla özdeşleşen General Charles de Gaulle’e başkaldırmaları 1968 yılının tarihe geçmesine neden olacaktı.

 

1968 Mayıs ayında yaşanan büyük sosyal patlamadan önce iki önemli tarih ve olayı verip Mayıs ayının önemli gün ve olaylarının bir dökümünü yapalım:

Mayıs 68'in gençlik liderleri: Alain Geismar, Jacques Sauvageot ve Daniel Cohn-Bendit (soldan sağa)
© AFP

22-23 Mart - Cuma. 23 yaşındaki Alman-Fransız bir öğrenci, Daniel Cohn-Bendit’in öncülüğünde 150 kişilik bir grup öğrenci, Paris banliyösünde bulunan Nanterre Üniversitesi rektörlüğünü işgal eder. Öğrenciler oluşumlarının adını “22 Mart Hareketi” koyarlar.

22 Nisan - Pazartesi. Kültür insanı, Fransız olduğu kadar dünya sinema mirasına sahip çıkan, Fransız Sinemateki’nin kurucusu ve başkanı Henri Langlois görevine iade edilir. Kişiliğin Şubat ayında devrin Kültür bakanı Andre Malraux tarafından azledilmesi başta sinema dünyası olmak üzere Fransız aydın kamuoyunda büyük tepki yaratmıştı. 2 ay süreyle yönetmenler, ünlü oyuncu, sanatçılar büyük gösteri ve eylemlerle bakan ve iktidarı protesto etmişlerdi.

3 Mayıs - Cuma. Nanterre Üniversitesi kaynamaktadır. Rektör okulu kapatmağa karar verir. Daniel Cohn-Bendit ve 7 arkadaşı Disiplin Kuruluna sevkedilir. Paris Sorbonne Üniversitesi’nde solcu öğrenci örgütü UNEF (Ulusal Öğrenci Dernekleri Birliği) kuruluşunun bürosu kimliği bilinmeyen kişilerce yakılır. “Occident / Batı” isimli aşırı sağcı bir öğrenci grubundan kuşkulanılmaktadır. Nanterre’li öğrenciler Sorbonne’lu arkadaşlarıyla dayanışmaya gelirler. Sorbonne rektörü polisin üniversiteyi boşaltmasına izin verir. Öğrencilerle polis arasındaki şiddetli çatışmalar civara, Quartier Latin mahallesine yayılır. 20’si ağır 100’ün üstünde yaralı vardır.  27’si tutuklanacak 596 kişi gözaltına alınır.

Polis karşıtı bir 68 afişi

6 Mayıs - Pazartesi. Öğrencilerin Quartier Latin’de gösteri yürüyüşünün fazla kalabalıklaşması gerekçesiyle polis müdahale eder. Yaralılar çoğalır. Gençler barikatlar inşa etmeğe başlarlar. Sonuçta 600 civarında öğrenci, 345 polis yaralanmış, 422 kişi tutuklanmıştır. İlerleyen günlerde protesto gösterileri diğer taşra kentlerine, tüm Fransa’ya yayılır.

10 Mayıs - Cuma. Paris’te yapılmakta olan ABD-Vietnam barış görüşmelerinde güvenliği sağlamak gerekçesiyle Paris dışından yeni güvenlik gücü getirilir. Bu arada gençler protesto eylemlerini sürdürmektedirler. Her tarafta mantar gibi barikatlar biter. Kaldırım taşları uçuşmaya başlar. Toplum polisi geceyarısı hücuma kalkar. Taşradan gelen ve o dönemde sertliğiyle tanınan Hareketli Polis Birlikleri de polis müdahalesine katılır. Sonuç, 251 polis 102’si öğrenci 367 ağır yaralı vardır. 468 genç tutuklanır. 60 otomobil yakılmıştır. Öğrencilere karşı kullanılan şiddet Fransız kamuoyunu etkilemiştir.

13 Mayıs - Pazartesi.  Sendikalar ülke çapında 24 saat genel grev ilan ederler. Paris sokaklarını dalga dalga insan yığınları kaplar. Öğrenci hareketine, öğretim üyeleri, sendikalar ve çok sayıda siyasi kişilik de katılmıştır. Fransa’nın bütün kentlerinde yürüyüşler ve protesto eylemleri başlamıştır.

15 Mayıs - Çarşamba. Sorbonne’a çok yakın ve Quartier Latin mahallesinde bulunan Odéon Tiyatrosu öğrenciler tarafından işgal edilir. Burası durmaksızın süren toplantıların düzenlendiği devrim bürosuna dönüşür.

İspanyol sinema yönetmeni Carlos Saura
(Iñaki Pardo)

18 Mayıs - Cumartesi. Özel sektörde başlayan grev dalgaları kamu sektörü ve devlet bürolarına kadar yayılır. Cannes Film Festivali’nin 3 jüri üyesi istifa ederken aralarında Alain Resnais, Carlos Saura gibi isimlerin olduğu bazı yönetmenler filmlerini yarışmadan çekerler. Düzenleme komitesi ertesi gün festivali iptal eder. Romanya’da bulunan Devlet Başkanı General De Gaulle resmi ziyaretini kısa keserek acilen ülkeye döner. 

22 Mayıs - Çarşamba. Fransa’da 8 milyonun üstünde çalışan greve gider. Almanya’ya bir “Devrimci Tur” yapmak için gitmiş olan Daniel Cohn-Bendit’in Fransa’ya girişi yasaklanır. Protesto yürüyüşleri sakin geçer.

General Charles de Gaulle
(M.Herzog)

24 Mayıs - Cuma. Paris dev işçi ve sendika gösterileri olur. Öğrenciler Lyon garı civarında yürürler. General De Gaulle televizyonda Fransızlara hitaben yaptığı konuşmada, halkoyuna sunulacak bir yasa tasarısından söz eder. Ve kendi cumhurbaşkanlığını ortaya koyar. Sokaklara inenler tepkinin dozunu arttırıp, General’in istifasını isterler. Polisle yeni çatışmalar yaşanır. Quartier Latin’de öfke taşmıştır. Sonuç, 456 yaralı, 795 tutuklama. Bordeaux, Lyon, Nantes, Marsilya ve Strasbourg’da görülmemiş çatışmalar yaşanmaktadır. Bu arada Lyon’da kaza sonucu kamyon altında kalan bir polis ölür.   

25/27 Mayıs - Cumartesi/Pazartesi. Çalışma Bakanlığı’nın Paris Grenelle sokağındaki binasında işçi ve işveren sendikaları müzakerelere başlamışlardır. 9 milyonu aşkın çalışan grevdedir. 1936’da bile grevcilerin toplam sayısı 6 milyon olduğu düşünülecek olursa rakam tarihi ve etkileyicidir. Taraflar arasında Fransız sosyal tarihinin belki de en tanınmış antlaşması, “Grenelle Antlaşması” imzalanır. Ancak tabanın büyük bir kısmı antlaşmayı tanımaz. Siyasi kişiliklerin desteğinde öğrenci gösterileri devam eder. En büyük işçi sendikası CGT Paris ve diğer kentlerde kendi gösterilerini düzenler. Daniel Cohn-Bendit ertesi gün kaçak yollardan Fransa’ya döner.

29 Mayıs - Çarşamba. Bakanlar Kurulu toplantısı iptal edilir. General De Gaulle ortadan kaybolur. Fransız Komünist Partisi bir Halk Hükümeti talep eder

30 Mayıs - Perşembe. Radyo General de Gaulle’ün Almanya’nın Baden Baden kentindeki bir NATO karargahında bulunan Fransız general Massu ile görüştükten sonra devletin başında kalmağa karar verdiğini, ancak Millet Meclisi’ni feshettiğini duyurur. Generalin yandaşları ve ‘sesssiz çoğunluk’ görkemli bir yürüyüşle Champs-Elysées caddesi doldurur. De Gaulle yanlısı bu yürüyüşe bir milyona yakın kişinin katıldığı söylenir.

"Normale Dönüş" - 68 Mayısı afişi

31 Mayıs - Cuma. Başbakan Georges Pompidou yeni bir hükümet kurduğunu açıklar. Pantakostes Yortusu hafta sonudur. Trafik kazalarında 110 kişi ölmüştür. Hafta başında hemen hemen bütün alanlarda, pek yumuşak olmasa da herkes tedrici bir biçimde işbaşı yapar. İşgal altındaki Sorbonne boşaltılır. Mayıs rüyası sona ermiştir. Normale dönüşe geçilmiştir.

 

Olayların şematik Fransızca özeti:

Mayıs 1968 Kronolojisi.

Mayıs 68’de biri kalp krizinden, diğeri kaza olmak üzere 2 kişi yaşamını yitirmiştir.