Kadın
Taşıyıcı Annelik
Yayın tarihi 06/08/2008 Son güncelleme 07/08/2008 14:12 TSİ
Taşıyıcı annelik yasallaşmalı mı?
(Foto: AFP/DIDIER PALLAGES)
80’lerde gelişim gösteren yapay döllenme, tüp bebek gibi yöntemler, cinsel ilişkiye bile gerek kalmadan kadın döl hücresi ile erkeğinkini uygun ortamda buluşturmayı olanaklı kılıyor. Günümüzde ise, yapay ortamda gerçekleştirilen döllenmenin çiçek vermesi için rahme olan talep yükselişte. Taşıyıcı annelik yöntemiyle, başkasının rahmini dokuz ay on günlüğüne ‘kiralamak’ mümkün, tabii biyolojik rahim ‘kullanım dışı’ ise.
‘Başkası adına hamilelik’ olarak nitelendirilen yöntem, olayın tarafı olan kadın ve erkekten alınan yumurta ve spermin dış laboratuar koşullarında döllenmesi; taraf olmayan başka bir kadın rahmine yerleştirilmesi, gebeliğin devamının sağlanması ve doğumun gerçekleştirilmesi şeklinde tanımlanıyor. Böylelikle soy zincirinin muhatabı biyolojik baba ve biyolojik anne, üçüncü bir kadına vekâleten doğum yaptırmış oluyor.
Taşıyıcı anneliğin 1994 yılından beri yasak (2) olduğu Fransa’da, Paris İstinaf Mahkemesi bir ilki gerçekleştirdi. Mahkeme verdiği kararla, ABD’nin Kaliforniya eyaletinde bu yöntemle 2000 yılında ikiz çocuk sahibi olan bir Fransız çiftin ebeveynlik niteliğini 25 Ekim 2007’de tanımış oldu. Şimdilerde, rahmin üçüncü şahıslar tarafından ‘ısmarlama’ veya ‘vekâleten’ diyebileceğimiz bir yöntemle kullanıma açılması nazik bir tartışma konusu olarak gündemde.
“Evet”lere karşı yükselen “Hayır”lar
Strasburg Üniversite Hastanesi Jinekoloji Bölümü Doğum Hekimliği Başkanı Israël Nisand yasağın, “bazı durumlar” karşısında kaldırılmasının olumlu olacağı görüşünde. “Örneğin genç yaşta rahmini kaybeden, ciddi şekilde şekil bozukluklarına uğramış bir rahme sahip olan ya da tamamiyle rahmini aldırmış kadınlarda, taşıyıcı annelik çocuk sahibi olmak için çözüm olabilir”. Önemle vurgulanan nokta, taşıyıcı annenin yumurtlama değil, taşıma konusunda rahmini ‘ödünç vermesi’.
L’accouchement (Doğum)
(Foto: Flickr/la grosse mymy)
Yöntemin tartışılan bir diğer boyutuysa, kadın karnının metalaştırılmasıyla ortaya çıkan ‘ürün çocuk’. Senato Çalışma Grubu tarafından görüşü alınan, filozof Sylvaine Agacinski(3), ABD’de “womb for rent” (kiralık rahim) olarak da betimlenen yönteme, “Çocuk, ipso facto (yalnız bu nedenle) bir mal haline getiriliyor”, diyerek isyan ediyor. Diğer tarafa göreyse, tersten okuma da mümkün: “Arzulanan, tasarlanan, taşınan, beslenen, sevilen çocuk”, olarak dünyaya gelmek.
Çocuk sahibi olma konusunda sorun yaşayan ailelere yardım amacıyla çalışmalar yürüten Maia (Yunanca ‘anne, sütanne, ebe - www.maia-asso.org) derneğinin verilerine göre, her sene taşıyıcı annelik yoluna başvuran Fransız ailelerinin sayısı 300 ilâ 400 arasında. Yöntemin Fransa’da yasak olması, “Doğurma turizmi” tabir edebileceğimiz, ailelerin taşıyıcı anne bulmak adına yurtdışında arayışlarını sürdürmelerini de tartışmaya açıyor.
Hindistan’da popüler bir meslek
Senato Çalışma Grubu tarafından yayınlanan raporda(4), farklı ülkelerin konu ile ilgili yasal düzenlemelerine ve uygulamadaki durumlarına da değiniliyor. Örneğin, İngiltere 1 Kasım 1990’da yeniden ele alınan yasa çerçevesinde, sadece tıbbi gerekçelerle başkası adına yapılan hamilelik sözleşmelerine izin verirken, evli çiftlerden en az birinin ulusal topraklarda ikamet ediyor olması gerektiğinin de altını çiziyor. Taşıyıcı anneye ‘makul tazminat’ı geçmemek üzere belli bir miktar ödeme yapılması konusundaysa sıkıntı yok.
Almanya, İtalya, İsviçre ve İtalya taşıyıcı anneliğe yasak koyan ülkeler. Konu Belçika’da hukuki kapsamda açık olarak ele alınmazken, Hollanda’da sermayeden uzak durmak kaydıyla yönteme izin veriliyor.
Peki sarışın ve mavi gözlü çocuğunuzun melez bir karından beslenmesine ne dersiniz? Hindistan taşıyıcı anne bulma konusunu pratiğe dayalı olarak sistemleştirmiş. Taşıyıcı annelik yapmak isteyen kadınları bir araya getiren kurumlar mevcut(5). Taşıyıcı anne adayına daha önceden doğum yapmış olma şartı koşuluyor. Sonrasında internet üzerinden form doldurması ve doğum sırasında oluşabilecek risklerle ilgili birkaç soruya yanıt vermesi yeterli. Yöntemle ilgili herhangi bir düzenleme bulunmadığından, taşıyıcı anne kiralayan yabancı uyruklu çiftlerin sayısı, geçen seneye göre 4 katına ulaşmış durumda. Şu anda 290 milyon avroluk ve büyüyen bir ‘pazardan’ sözediliyor.
Fransa taşıyıcı anneliği onayladığı takdirde, Biotıp Kurumu ve hakimin onayını alan, iki seneden beri evli ya da birlikte yaşayan, ama sadece heteroseksüel çiftleri yasa kapsamında değerlendirecek. Ücretlendirme ise izin dışında tutulacak.
(1) Gestation pour autrui (GPA)
(2)Medeni Kanun’un 16-7 maddesine göre “Başkası adına üreme veya gebeliği içeren her türlü sözleşme geçersizdir” (http://www.legifrance.gouv.fr/rechCodeArticle.do?reprise=true&page=1)
(3) http://www.liberation.fr/actualite/societe/334907.FR.php,
(4) http://www.senat.fr/rap/r07-421/r07-4213.html#toc61
(5) http://www.lemonde.fr/archives/article/2008/08/04/les-meres-porteuses-un-creneau-indien_1080048_0.html,
Görsel: L’accouchement /la grosse mymy, http://best.web.online.fr/flickr.photo.php
Gizem A. Seylan
