GÓC VƯỜN ÂM NHẠC

"Đi Học", ca khúc vượt thời gian

  Đức Bình

Bài đăng ngày 28/11/2009 Cập nhật lần cuối ngày  28/11/2009 16:35 TU

Ca sĩ Hồng Nhung

Đơn thuần là một ca khúc được sáng tác cho thiếu nhi, cho lứa tuổi "ô mai" hồn nhiên, trong sáng, dựa trên nền thơ của Hoàng Minh Chính, nhạc sĩ Bùi Đình Thảo đã khéo léo vận dụng những giai điệu mang âm hưởng dân ca Tầy, Nùng của vùng trung du bắc bộ để phổ nhạc cho bài thơ.

Thường thì những ca khúc viết cho thiếu nhi chỉ gắn bó với người nghe khi mà người ta vẫn còn trong độ tuổi niên thiếu. Khi trưởng thành, xu hướng và sở thích nghe nhạc tất nhiên cũng sẽ thay đổi, tâm hồn âm nhạc của mỗi người trong chúng ta sẽ trở nên rộng lượng hơn, phóng khoáng hơn và đa dạng hơn.

Cùng với thời gian, tâm hồn ấy tự mở tung các cánh cửa, và thế là hàng nghìn các ca khúc cứ mặc nhiên thỏa thích ùa vào, ấy vậy mà trong chúng ta, ai cũng vẫn muốn giữ lại cho mình một khoảng trời thơ dại, với vốn liếng vài ba ca khúc "ruột" của tuổi thần tiên, và chắc cũng chính vì lẽ đó mà các bài hát sáng tác cho thiếu nhi bao giờ cũng có tuổi thọ dài nhất

"Đi Học", sáng tác nhạc Bùi Đình Thảo, phổ thơ Hoàng Minh Chính là một ca khúc viết cho thiếu nhi không giống những ca khúc khác. Có lẽ bởi vì bài thơ "Đi Học" của Hoàng Minh Chính, từ suốt nhiều thập niên qua, đã được lựa chọn in trong sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 2.

Vì thế đã trở nên quen thuộc đối với các cô cậu học trò trong nước, và cũng có lẽ bởi vì "Đi Học" còn mang theo mình một định mênh ngặt nghèo khi nó được sinh ra trong thời chiến, thế nhưng lại luôn tiếp tục được cất lên từ giọng ca của nhiều thế hệ ca sĩ cả trong Nam lẫn ngoài Bắc của thời bình.

Nhân vật chính trong bài hát là một em bé của miền đồi Trung Du, có lẽ mới bắt đầu chập chững vào tiểu học, bởi vì mẹ vẫn còn phải dìu em từng bước khi tới trường. Khi nghe ca sĩ Thanh Thảo trình bày, bỗng dưng ta có cảm giác như thể một người chị đang kể về những ngày đầu đến trường bỡ ngỡ của em gái mình.

Tuy nhiên, ta thấy ngôi thứ của bài hát sẽ thay đổi, sẽ trở về hình ảnh của chính mình, nếu khi đó là một ca sĩ "tí hon" thể hiện, như trường hợp sau đây của ca sĩ "nhí" Xuân Mai.

Mặc dù giờ đây Xuân Mai đã trưởng thành và không còn phát âm ngọng nghịu dễ thương như thời điểm em thâu thanh ca khúc này nữa, nhưng người nghe vẫn cảm nhận được một cách rõ rệt sự đồng trang đồng lứa của cô ca sĩ "nhí" với nhân vật "em bé" trong bài hát, và điều đó đem lại nhiều ấn tượng thú vị cho ca khúc.

Khi thay đổi các giọng ca khác nhau, cách thể hiện khác nhau, ở lứa tuổi khác nhau, thậm chí giới tính khác nhau, thì cũng ít nhiều làm thay đổi về cách hình dung và tưởng tượng ra chủ thể của nhân vật trong bài hát cũng khác nhau.

Quay trở lại với bài thơ "Đi Học" của Hoàng Minh Chính, thì Hoàng Minh Chính là người gốc Nam Định, nhưng năm 1948 theo gia đình lên vùng đất trung du Phú Thọ định cư, bản thân anh là một người lính tham gia chiến trường Quảng Trị.

Lần đầu tiên Hoàng Minh Chính viết bài thơ "Đi Học" vào khoảng năm 1959, sau nhiều lần chỉnh sửa và sắp xếp lại, phải chờ đến cuối những năm 60 thì bài thơ mới có được phiên bản như chúng ta biết sau này.

Từ chiến trường, Hoàng Minh Chính đã gửi bài thơ "Đi Học" ra ngoài bắc cho một nhà xuất bản tại Hà Nội, nhưng đến tháng 3/1970 anh đã hy sinh tại chiến trường Quảng Trị khi mới tròn 26 tuổi, và anh không thể biết rằng một năm sau bài thơ “Đi học” do anh sáng tác đã được ra mắt bạn đọc lần đầu tiên ở Hà Nội (theo tác giả Trần Hòa Bình)

Trong một cuộc chiến, ắt hẳn sẽ phải có kẻ thắng người bại, nếu gạt sang một bên khía cạnh chính nghĩa hay vô nghĩa của nó, thì bất kể một cuộc chiến nào, sự hy sinh của người lính với mục đích vì dân vì nước thì bao giờ cũng xứng đáng được tôn vinh và nghi nhận, đặc biệt nhất khi đó lại là những người lính, mang trong mình một tâm hồn nghệ sĩ, một tâm hồn thi sĩ tài năng.

Tuy nhiên, bài thơ"Đi Học" của Hoàng Minh Chính có lẽ chỉ thực sự trở nên nổi tiếng hơn, khi bắt gặp những nét nhạc hồn nhiên trong sáng của nhạc sĩ Bùi Đình Thảo.

Bùi Đình Thảo là một nhạc sĩ chuyên nghiệp, từng tốt nghiệp đại học sáng tác ở Nhạc viện Hà Nội, nhưng sau này về làm việc tại Sở Văn hóa -Thông tin tỉnh Hà Nam.

Thành tựu nổi bật của Bùi Đình Thảo lại là mảng sáng tác ca khúc dành cho thiếu nhi với hàng trăm bài hát mà trong đó ca khúc "Đi Học" là một bằng chứng.

Âm nhạc của ông mang nhiều mầu sắc dân gian, uyển chuyển, mềm mại, nhiều luyến láy nhưng nhẹ nhàng, dễ hát, dễ nhớ, lời ca đẹp, và trữ tình, khắc hoạ những hình ảnh thiên nhiên của quê hương đất nước, gắn với tình cảm và tâm hồn trẻ thơ, nhạc sĩ đã mất vào tháng 12/1997 tại mảnh đất quê nhà tỉnh Hà Nam.

Nếu như ở phần trên chúng ta đã nghe ca khúc "Đi Học" với hai mầu sắc khác nhau qua giọng hát Thanh Thảo và ca sĩ "nhí" Xuân Mai, thì ở phần tiếp theo đây, giọng hát chững chạc của Hồng Nhung lại đưa người nghe đến một sự liên tưởng khác, với cách sử lý ca khúc một cách trau chuốt và đầy đặn, người nghe có cảm giác như Hồng Nhung đã hóa thân thành cô giáo trẻ trong bài hát.

Mặc dù có nhiều ca sĩ thể hiện ca khúc "Đi Học", với nhiều cách hòa âm phối khí đa dạng, nhưng nhìn chung, phần nhạc dạo đầu của ca khúc, mang âm hưởng dân ca Tầy, Nùng của vùng trung du bắc bộ, gần như vẫn được giữ nguyên vẹn,

Gần đây nhất là phiên bản đệm bằng guitar do cặp song ca Anh Khang và Quang Thắng thể hiện, đã góp phần làm cho bài hát thăng hoa một cách rất độc đáo, người nghe vừa có thể liên tưởng đến hình ảnh của hai anh trai kể về cô em gái của mình trong những ngày đầu tựu trường, nhưng đồng thời cũng thấy nó hơi hao hao giống dòng nhạc Celte cổ điển của những nước thuộc vùng ven biển Đại Tây Dương, nhờ vào lối hòa âm sử dụng nhạc cụ accoustique.

Anh Khang là một ca sĩ trẻ nhiều triển vọng, bắt đầu xuất hiện trong chương trình gala Tuổi đời mênh mông, do đài truyền hình VTV3 trong nước tổ chức, dành cho học sinh PTTH, lợi thế của Anh Khang là được sinh trưởng trong một gia đình có bố mẹ hoạt động nghệ thuật.

Bản thân chàng ca sĩ trẻ này cũng có nhiều ảnh hưởng từ người chị gái là nữ ca sĩ Ngọc Anh, cựu thành viên tam ca 3A, mà gần đây khán giả trong nước cũng như hải ngoại cũng thấy Ngọc Anh xuất hiện trong chương trình ca nhạc của trung tâm Thúy Nga.

Ca khúc "Đi Học" qua phần trình bầy của cặp song ca Anh Khang, Quang Thắng sẽ khép lại chuyên mục tuần này, xin cảm ơn quý thính giả của RFI đã chọn nghe chương trinh của đài cho ngày nghỉ cuối tuần.