BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU : NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT

Rừng Amazon, lá phổi xanh của hành tinh đang bị đe dọa

  Anh Vũ

Bài đăng ngày 13/12/2009 Cập nhật lần cuối ngày  13/12/2009 13:11 TU

Rừng nhiệt đới Amazon

Hơn một nửa diện tích rừng nhiệt đới Amazon sẽ bị tàn phá nặng nề hoặc có thể biến mất vào năm 2030 do biến đổi khí hậu và nạn chặt cây phá rừng. Ngoài ra, việc người dân địa phương phát quang rừng để canh tác sẽ phát thải một lượng khí CO2 tương đương với tổng khối lượng khí thải trên toàn cầu trong vòng hơn 2 năm.

Quang cảnh rừng nhiệt đới Amazon tại Ecuador (DR)

Trên đây là cảnh báo của các nhà khoa học đã được ghi trong báo cáo của Chương trình Liên Hiệp Quốc về môi trường mới công bố gần đây, trước thực trạng suy thoái ngày càng trầm trọng của khu rừng nhiệt đới rộng lớn nhất hành tinh này. Quá trình phá hủy rừng đang tác động làm gia tăng hiện tượng biến đổi khí hậu toàn cầu.

Được gọi là "lá phổi xanh" của trái đất, rừng nhiệt đới Amazon bao bọc toàn bộ lưu vực con sông Amazon ở Nam Mỹ với diện tích khoảng 5 triệu km2, nằm trên lãnh thổ của 9 nước, trong đó Brazil chiếm 60% tổng diện tích rừng. Những nước khác được rừng Amazon bao phủ gồm có Perou, Bolivia, Ecuador, Venezuela, Colombia, Surinam và Guyane thuộc lãnh thổ Pháp.

Chiếm một nửa diện tích rừng nhiệt đới trên toàn thế giới, rừng Amazon là khu vực có số lượng cây cối, hệ động thực vật lớn nhất thế giới. Khu vực này cất giữ gần 1/5 tổng số loài động thực vật trên địa cầu, 20% lượng sinh khối cácbon của trái đất, đây còn là nơi sinh sống của hàng triệu con người. Theo ước tính của các nhà khoa học, mỗi năm rừng Amazon có khả năng hấp thụ khoảng 66 tỷ tấn khí CO2, tức là gấp 3 lần lượng phát thải của trái đất trong một năm. Vì vậy không phải vô cớ mà rừng Amazon được ví như chiếc máy điều hòa khổng lồ của bầu khí hậu toàn trái đất, được xem là một trong những tác nhân chính giúp ổn định khí hậu toàn cầu.

Rừng Amazon bao phủ các nước Nam Mỹ (DR)

Vì nguồn tài nguyên cũng như đất đai của Amazon quá dồi dào, phong phú nên con người đã lao vào khai thác nó với mức độ không giới hạn. Theo đánh giá của các chuyên gia thì đến năm 2005 thì rừng Amazon đã bị mất 17% diện tích bao phủ. Nguyên  nhân chính là rừng bị chặt phá để khai thác gỗ, để mở mang các khu định cư mới cho con người cũng như phát quang chuyển đổi rừng thành đất khai thác nông nghiệp.

Cho tới đầu thập niên 1960, về cơ bản rừng Amazon còn khá nguyên vẹn. Nhưng chỉ trong khoảng thời gian từ năm 1991 tới năm 2000, tổng diện tích rừng bị mất trong khu vực Amazon tăng từ 415.000 tới 587.000 km², với phần lớn diện tích rừng bị chặt phá biến thành bãi chăn thả gia súc. Ngoài ra, Brazil hiện tại là nhà sản xuất hàng thứ hai trên thế giới về đậu tương, sau Hoa Kỳ. Gần đây nước này còn phê chuẩn nhiều dự án vận tải gây tranh cãi. Hai đường cao tốc đầu tiên chạy xuyên qua rừng mưa đã làm tăng sự định cư và chặt phá rừng. Tốc độ chặt phá rừng trung bình hàng năm từ  năm 2000 tới 2005 (22.392 km²/năm) là 18 % cao hơn so với 5 năm trước đó (19.018 km²/năm).

Hệ quả của những họat động phá rừng đó đã khiến cho chính Amazon là nạn nhân đầu tiên. Theo một nghiên cứu vừa được công bố trong năm nay, của một nhóm các nhà khoa học quốc tế  thuộc mạng lưới giám sát rừng Amazon có tên là RAINFOR thì rừng Amazon có nguy cơ bị hạn hán trầm trọng, đây là một hiện tượng bất thường vì Amazon vốn là rừng mưa, lại nằm trong vùng hạ lưu con sông lớn Amazon.

Nạn chặt cây đốt rừng để mở rộng đất canh tác (DR)

Tuy vậy, hạn hán năm 2005 làm đảo ngược đột ngột quá trình hấp thụ cácbon trong nhiều thập kỷ, trong đó rừng Amazon giúp làm chậm quá trình biến đổi khí hậu. Bình thường mỗi năm, rừng rậm này hấp thụ gần 2 tỷ tấn khí cácbon điôxít. Hạn hán gây ra thiệt hại hơn 3 tỷ tấn. Tổng tác động của hạn hán – có thêm 5 tỷ tấn CO2 được xả vào bầu khí quyển - sự xả thải này vượt quá lượng phát thải của cả Châu Âu và Nhật Bản cộng lại.

Ông Olivier Philips, thuộc trường Đại học Leeds của Anh Quốc, chủ trì nghiên cứu trên cho biết : "trong vòng nhiều năm, khu vực Amazon đã góp phần làm chậm lại quá trình hâm nóng toàn cầu. Nếu các bể chứa cácbon ở đây bị thu hẹp thì mức CO2 trong bầu khí quyển sẽ tăng nhiều hơn".

Rừng Amazon là một vùng vô cùng rộng lớn, chỉ cần một hiệu ứng sinh thái nhỏ ở đây cũng có thể gây tác động lớn đến chu trình cácbon tòan cầu. Nếu hạn hán tiếp tục diễn ra ở Amazon, thì hiện tượng ấm lên toàn cầu sẽ tiến triển mạnh hơn hiện nay rất nhiều. Đó là khu dự trữ sinh quyển cho loài người. Vì vậy sự bảo tồn các loài động vật quý hiếm và các loại tài nguyên, nhất là nguồn tài nguyên sinh vật tại khu vực này chính là nhằm bảo vệ sự tồn tại và phát triển của thế giới loài người.