به یاد احمد شاملو در نهمین سالگرد خاموشی اش

به قلم : فواد روستائی

تاریخ انتشار مقاله  22/07/2008 به روز شده  26/07/2009 12:30 TU

نه سال از خاموشی احمد شاملو هنرمند و روشنفکر بر جسته می گذرد. با مروری کوتاه بر زندگی او و گوش دادن به صدایش از او یاد می کنیم.

احمد شاملو (الف. بامداد) ، یکی از بلند آوازه ترین شاعران معاصر ایران، در روز بیست و یکم آذر ماه هزار و سیصد و چهار خورشیدی در تهران پای به عرصۀ هستی گذاشت و در روز دوم مرداد ماه هزار و سیصد و هفتادونه خورشیدی در بیمارستانی درهمان شهرچشم از جهان فروپوشید.

احمد شاملو علاوه بردرخشش در هنر شعر، در دیگر عرصه های آفرینش و خلاقیت ادبی و فرهنگی نیز فعال بود و از خود کارنامه ای بسیار پربرگ و بار برجای گذاشت. ترجمۀ آثاری از زبان فرانسه اعم از رمان وداستان کوتاه و نمایشنامه و شعر ، سردبیری نشریات متعدد، ضبط و پخش

اشعاری از بزرگترین شاعران زبان فارسی چون مولانا، حافظ، خیام و نیما باصدائی گرم و در سطحی وسیع، تصحیح چند متن از ادبیات کلاسیک ایران ازجمله تصحیحی از دیوان حافظ – تصحیحی جنجال برانگیز که انتقاد گستردۀ حافظ شناسان و طرفداران حافظ را در پی داشت- از دیگر عرصه های فعالیت های ادبی و فرهنگی اوست.

احمد شاملو در بیش از نیم قرن کوشش وتلاش فرهنگی ، به موازات آنچه که برشمردیم ، به گردآوری "کتاب کوچه" – جامع لغات، اصطلاحات، تعبیرات، ضرب المثل های فارسی- نیز با پشتکاری یگانه سرگرم بود ودر این راه از یاری همسر و همراه زندگیش خانم آیدا سرکیسیان در مقیاسی گسترده بهره مند بود. ازاین مجموعۀ عظیم بیش ازده جلد منتشر شده و درجلد یازدهم به حرف "ج" رسیده ایم. بدین ترتیب کل مجموعه در حدود چهل جلد را در بر خواهد گرفت. هژده دفتر شعر، بیش از بیست ترجمه از آثار شعر و نثر نویسندگان و شاعرانی از سراسر جهان، ده قصه برای کودکان و سردبیری سیزده نشریۀ ادبی و فرهنگی و چند فیلم مستند کارنامۀ نیم قرن حضور مداوم احمد شاملو در صحنۀ هنری، ادبی و فرهنگی ایران است. بخشی از اشعار او به زبان های مختلف از جمله انگلیسی، فرانسه، آلمانی، سوئدی، اسپانیولی، ارمنی، ترکی و کردی ترجمه شده است. افزون برا ین تا به امروز دستکم بیست کتاب در نقد و بررسی شعر او در ایران به چاپ رسیده است. "هوای تازه"، "باغ آینه"، "ابراهیم در آتش"، "آیدا"، "درخت و خنجر وخاطره" ، "آیدا در آینه" و" ترانه های کوچک غربت" از جمله دفترهای شعرشاملوست.

درمیان ترجمه های او می توان به "مرگ کسب و کار من است" از روبر مرل، نویسندۀ فرانسوی ،" پابرهنه ها" از زاهاریا استانکو، نویسندۀ رومانیائی، و" دن آرام" از میخائیل شولوخوف نویسندۀ روسی یاد کرد."غزل غزل های سلیمان" و "همچون کوچه ای بی انتها" – "گزیده ای از شعر شاعران جهان"- از نمونه های تلاش او در عرصۀ معرفی شعر جهان به فارسی زبانان است. درارتباط با حضور او در پهنۀ روزنامه نگاری ایران از جمله می توان به سردبیری نشریاتی چون کتاب هفته، سردبیری چپ خواندنیها (در مقابل سردبیر راست) و سردبیری کتاب جمعه اشاره کرد.

در تجلیل ازاحمد شاملو و تلاش او در راه "آزادی و حرمت انسان" و دلمشغولی همیشگی او برای عدالت اجتماعی جوایزی در ایران و خارج از کشور به او اهدا شده است. جایزۀ "فروغ فرخزاد" ، جایزۀ "بیان آزاد" سازمان دیده بان حقوق بشر در نیویورک و جایزِۀ "استیگ داگرمن" در سوئد از جملۀ این جایزه هاست.

  در سال هزار و سیصد و هفتاد و هشت در پی اهداء جایزۀ استیگ داگرمن به احمد شاملو  بااین شاعر برجسته گفتگوی کوتاهی داشتیم. گوش کنید:

 پس از در گذشت احمد شاملو در دوم مرداد هزار و سیصد و هفتاد و نه ، همکارمان ایران زندیه با خانم آیدا سرکیسیان همسر شاعر به گفتگو نشست. از نظر احمد شاملو در بارۀ آیدا آگاه شدید ، از شما دعوت می کنیم به حرف های آیدا سرکیسیان در مورد شاملو گوش بسپارید.

 بدون تردید برجسته ترین و درخشان ترین ساخت آفرینندگی و خلاقیت احمد شاملو در قلمرو شعر او قابل رؤیت است. برای نهادن پایانی دلپذیر وسرشار از "حس و حال" (در معنای متعالی آن)براین یادواره، به شعر "قناری" با صدای گرم و ماندگار شاعر گوش می سپاریم.