زمینه ها و زمانه ها

بیانیۀ هفدهم میر حسین موسوی

به قلم : فرنگیس حبیبی

تاریخ انتشار مقاله  03/01/2010 به روز شده  05/01/2010 10:13 TU

درست یک هفته از تظاهرات عاشورا می گذرد. روزی که بی شک در ردیف روزهای تاریخی دوران معاصر قرار خواهد گرفت. هم از نظر گسترۀ جمعیتی که مراسم شرکت کرده بود وهم از نظر خشونتی که از سوی نیروهای انتظامی و لباس شخصی نسبت به راهپیمایان اعمال شد و نیز به لحاظ شیوۀ پاسخگویی مردم به خشونت دولتی. در این یک هفته رسانه ها، نهادها و شخصیت های مدافع دولت دهم در سخنرانی ها و بیانیه های شدیداللحنی خواستار پایان دادن به"فتنه" از طریق اعمال قهر انقلابی شدند. این سخنان همراه با وسعت گرفتن بازداشت ها، دوران خطیر و پر تنشی را برای جامعه رقم میزدو در این حال بود که هفدهمین بیانیۀ میر حسین موسوی منتشر شدکه در آن وی ضمن تشریح شرایط موجود، راه حل هایی برای "خروج از بحران" ارائه داده است.

آیا این بیانیه، به لحاظ زمان انتشارش، به لحاظ محتوا و لحنش می تواند تغییری در مسیر رویدادها به وجود آورد، صفوف جنبش را فشرده تر کند و یا آن را دچار زیرش سازد؟ آیا می تواند در میان نیروهای نزدیک به حاکمیت شکاف ایجاد کند و یا به شتابزدگی نیروهای افراطی بیانجامد؟

بیژن حکمت، از اتحاد جمهوریخواهان، معتقد است بیانیۀ هفدهم، هم از جهت صراحت و هم از نظر طرح نوعی راهبرد سیاسی عمومی، با دیگر بیانیه های میر حسین موسوی متفاوت است و جایگاه او را به عنوان رهبر جنبش سبز تثبیت کرده است. حتی کسانی که چیزی بیشتر از موسوی می خواهند باید با تأئید این بیانیه زمینۀ تحقق خواست هایشان را بوجود آورند.

بیژن حکمت در واکنش به انتقاد کسانی که می گویند این بیانیه نشان دهنده پذیرش دولت دهم از سوی موسوی است می گوید این دولت پس از شش ماه که از انتخابات میگذرد یک واقعیت دو فاکتو است. موسوی کوشش کرده است در بند اول بیانیه اش راه حل های عملی و قانونی برای برخورد با نتیجۀ دو فاکتوی انتخابات ارائه دهد. در این بند موسوی می گوید اگر رهبری دستش را از زیر سر آقای احمدی نژاد بردارد و کار او را به همین مجلس هشتم واگذار کند راه کنار گذاشتن او راحت تر خواهد شد. اگر اتحاد رهبری، دولت دهم و فرماندهان سپاه که، اتحادی تعارض آمیز هم هست، برهم بخورد طبیعتاً امکان کنار گذاشتن احمدی نژاد  فراهم می شود.

به نظر بیژن حکمت انتخابات آزاد شاه بیت بیانیۀ هفدهم است. انتخاباتی که باید آزاد و عادلانه باشد و هم همۀ گرایش های سیاسی در آن شرکت داشته باشند. موسوی همچنین خواستار فراهم آمدن پیش درآمد های چنین انتخاباتی شده است، یعنی آزادی احزاب،تظاهرات و رسانه ها. نکتۀ مرکزی اینست که رقابت آزاد انتخاباتی را نه فقط بین آقایان موسوی و احمدی نژاد بلکه میان همۀ نیرو های سیاسی مطرح می کند.  بیژن حکمت، در بارۀ عملی بودن پیشنهادات پنجگانۀ موسوی در شرایط کنونی میگوید این یک بیانیۀ راهبردی است و الزاماً در دولت فعلی تحقق پذیر نیست. مهم اینست که مبارزات در جهت تحقق این خواست ها ادامه یابد. در این صورت است که حکومت وادار به عقب نشینی خواهد شد و اگر مردم با حمایت از جنبش سبز و پیکارجویی خود این خواست ها را تحقق بخشند تناقضات درونی قانون اساسی دیری نخواهد پائید.

محمد اعظمی، از اتحاد فدائیان، می گوید این بیانیه مانند سایر بیانیه های میر حسین موسوی همراه با نکات قوت و نیز در برگیرندۀ ابهامات، تناقضات و اشکالاتی است. ولی وی بدلیل اینکه تکیه اش به مردم است و از مردم اثر می گیرد تا به حال همواره رو به پیشرفت بوده است. به نظر این فعال سیاسی در شرایطی که حکومت تهدید کرده است که آدم می کشد و این تهدید  در مورد خواهر زادۀ او عملی شده است، دادن چنین بیانیه ای و تبلیغ مقاومت کاری مثبت است و باید مورد حمایت قرار گیرد.

 ابهامات بیانیه، از نظر محمد اعظمی، نخست خود را در بخش انتخابات آزاد نشان می دهد، جائیکه موسوی "مجالس اولیه" را الگوی یک انتخابات آزاد می داند.حال آنکه فقط انتخابات مجلس اول بود که تقریباً در  چارچوب یک انتخابات آزاد می تواند قرار گیرد. انتخابات مجالس بعدی در حد گرایشات داخل حکومت و در چارچوب اصل خودی و غیر خودی بود. علاوه بر این آزادی انتخابات که رد بیانیه مطرح شده است محدود به اصل 27 قانون اساسی است که تجمعاتی را آزاد میداند که "مخل مبانی اسلام نباشد" و مفسرین این قانون هم کسانی هستند مانند آقای جنتی که حتی به خود موسوی که نخست وزیر بوده است یا به آقای کروبی که رئیس مجلس بوده است اجازۀ انجام تظاهرات را نمی دهند.

تناقضی که از نظر محمد اعظمی در این بیانیه وجود دارد اینست که آقای موسوی از یک سو جنبش سبز را جنبشی متکثر و رنگارنگ می داند ولی از سوی دیگر تعریفی که از خود و از جنبش سبز می کند آن را به هویت اسلامی و ملی آن و وفاداری به قانون اساسی محدود می کند. محمد اعظمی می گوید البته آقای موسوی آزاد است که چنین اعتقاداتی داشته باشد ولی در جنبش سبز کسانی نیز هستند که قانون اساسی را مرکز تبعیض و بارآور فساد می دانند و هویت اسلامی ندارند. وی اشکالی را که در بیانیه می بیند مربوط به بند اول آن می داند که  بیانگر یک زیرکی سیاسی است و می خواهد میان نیروهای مخالف تفرقه بیندازد ولی در عین حال مسئلۀ عدم مشروعیت دولت دهم را مسکوت گذارده است و علی رغم سخنان تندی که علیه دولت زده است به شکلی دربرابردولت کوتاه آمده است.