Wystawa w Muzeum Orsay

Fontainebleau - w leśnym atelier

Piotr Błoński

Tekst z 15/03/2007 Ostatnia aktualizacja 15/03/2007 16:43 TU

Jean-François Hue (Saint-Arnould, 1751 - Paris, 1823), Widok z lesie Fontainebleau, 1782; olej,płótno, 115 x 152. Muzeum narodowe pałacu Fontainebleau, depozyt muzeum Luwru 2003

© Photo RMN / © Gérard Blot

„Las Fontainebleau, to prawdziwa szkoła współczesnego pejzażu” – pisał w 1876 roku krytyk Frédéric Henriet – „nie ma artysty, nawet najsławniejszego, który by przezeń nie przeszedł”. W tych samych latach zaczęto mówić o Szkole Barbizon, czy barbizończykach – od nazwy wioski w sercu lasu. Ale historia tego „atelier na wolnym powietrzu” zaczęła się znacznie wcześniej: w 1738 roku Jean-Baptiste Oudry namalował Polowanie na jelenia do którego już wtedy szkicował  z natury. Nie zakończyła się też wcale w XIX wieku: wszak sam Picasso osiedlił się w Fontainebleau w 1921 roku.

Niezwykła rola jaka przypadła byłej królewskiej puszczy w historii malarstwa jest kanwą ważnej wystawy w Muzeum Orsay. Co sprawiło, że od końca XVIII wieku malarze zatrzymywali się tam – niektórzy w drodze do Szwajcarii lub Włoch – by obserwować naturę i oddawać wszelkie jej aspekty?

Camille Corot (Paris, 1796-1875), Artysta przechadzający się wśród skalnego chaosu, około 1829-1830, olej, papier na płótnie, 32 x 40. Muzeum Sztuki i Historii w Neuchâtel (Szwajcaria). Dar Yvan i Hélène Amez-Droz

(© Musée d'Art et d'Histoire de Neuchâtel (Suisse))

Do pionierów należeli Lantara, Bruandet, Hue, ale od pierwszych dziesięcioleci wieku XIX spotykali się tam rzeczywiście wszyscy: Bonnington, Corot i Barye, Millet i Diaz de la Peña, Théodore Rousseau i Gustave Courbet, Monet i Sisley, Seurat i Cézanne, malarze, rysownicy, graficy i fotograficy (jak słynny dziś Le Gray).
Czy wyjaśnieniem jest wielkie urozmaicenie widoków, jakie oferuje las Fontainebleau? Majestatyczne drzewa, tajemnicze gąszcze, rozświetlone polany, ale i zwaliska głazów, skały i wąwozy; intymne zakątki i wyniosłości z których roztacza się szeroki widok; kolekcja z której  „włoskie” widoki mógł sobie wynajdywać Corot, a Théodore Rousseau równie dobrze soczyste liściaste kępy jak zrudziałe wysychające dębiny, tło dla motywów historycznych Michallon a dla alegorii Célestin Nanteuil, a same motywy, wedle gustu, równie dobrze akademista Gérôme, jak naturalista Barye, impresjonista Sisley i pointylista Seurat.

Tak więc wystawa ta nie jest wyłącznie wystawą malarstwa pejzażowego, czy malarstwa barbizończyków, lecz rodzajem ilustrowanej encyklopedii sztuki związanej z lasem Fontainebleau.

Célestin Leboeuf-Nanteuil zwany Célestin Nanteuil (Rzym 1813 - Marlotte 1873), Promień słońca, 1848, olej, płótno, 89 x 117, Muzeum Sztuk Pięknych w Valenciennes
(©Photo RMN / René-Gabriel Ojéda / Thierry Le Mage)

Zaskoczeniem jest właśnie ta rozmaitość stylów, motywów, rozwiązań formalnych: jedni szukali tam rozległych perspektyw, inni gwałtownch zbliżeń pni, korzeni, czy skał, jedni rozpracowywali światło i barwy, inni cień i materię: niektórzy wprowadzali ludzkie postaci – węglarzy czy drwali albo postaci z wyobraźni, jeszcze inni dzikie zwierzęta. A nawet ci, którzy pilnie „studiowali naturę” i którzy w roku 1867 wystawiali razem w Hôtel Siron z Paryżu jako Barbizończycy zdawali sobie sprawę że rzeczywistą ich więzią jest tylko to że malowali wszyscy w lesie Fontainebleau. Największe powodzenie las miał w latach 1875-1880, kiedy równocześnie pracowało tam lub chociaż odwiedzało na parę dni, kilkuset malarzy, francuskich i zagranicznych. Wioska Barbizon stała się zaś „niemalże filią Szkoły Rzymskiej, w której oberża Ganne uchodzić może za Willę Medici”. Z czasem, kiedy „studiowanie natury” przestało być naczelnym celem malarzy, zachowali oni nabożeństwo do lasu Fontainebleau jako do nasyconego referencjami miejsca malarskiej pamięci.

Georges Seurat (Paris, 1859-1891), Droga w lesie, Barbizon, 1883, olej, płótno, 16 x 25, Paryż, Muzeum Orsay

(©Photo RMN / © Michèle Bellot)

Georges Seurat, szukający obiektywizmu w przedstawieniu natury i światła, tematów mógł szukać wszędzie, ale malując w Fontainebleau konfrontował swoje dzieło ze stuletnim już dorobkiem tamtejszych pejzażystów. A Picasso, malując Trzy kobiety przy fontannie lub Źródło świadomie nawiązywał do czasów jeszcze dawniejszych – do Nimfy z Fontainebleau Rosso Fiorentino, współtwórcy francuskiej renesansowej (czy właściwie manierystycznej) szkoły malarstwa w wieku XVI-tym. A warto też wiedzieć, że dzięki malarzom las Fontainebleau otrzymał w roku 1861 specjalny statut pierwszego w historii rezerwatu przyrody. Chwała artystom!