Teatr

Emir Kusturica w Opera Bastille

Agnieszka Kumor

Tekst z 04/07/2007 Ostatnia aktualizacja 04/07/2007 08:22 TU

Marijana Bizumic (siostra Perhana, Danira) i Gorica Popovic (babka Perhana)
Sébastien Mathé / Opéra national de Paris

Wiedzieliśmy już, że Emir Kusturica para się muzyką rockową i że realizuje filmy. Tym razem dwukrotny laureat Złotej Palmy w Cannes sięgnął do własnego repertuaru filmowego i na podstawie Czasu Cyganów zrealizował punk operę w paryskiej Opera Bastille.

Rezultat jest zaskakujący!

Szalony pomysł, jeszcze bardziej zwariowana realizacja

Najpierw powstały melodie piosenek. Większość z nich skomponował Dejan Sparavelo, dołączyli się Emir Kusturica i jego syn, Stribor oraz Nenad Jankovic, który jest autorem tekstów piosenek. Wszyscy należą do grupy muzycznej The No Smoking Orchestra, kilkunastoosobowej formacji sięgającej swymi początkami lat 80. w byłej Jugosławii. Nietypowa dla Opery paryskiej grupa zasiadła w kanale orkiestrowym obok The Garbage Serbian Philharmonia i klasycznych muzyków z Maîtrise des Hauts-de-Seine oraz dziecięcego chóru opery.

Po środku, Nenad Jankovic (Ahmed)
Sébastien Mathé / Opéra national de Paris

Z pierwotnej ścieżki dźwiękowej zachowane zostały tylko dwie kompozycje: pamiętny temat przewodni Ederlezi i Kalapapuri, reszta napisana została na nowo. Choć Jankovic oparł akcję opery na scenariuszu Kusturicy i Mihica, powstało zupełnie odrębne dzieło. Zachowany został język romski, w który wplecionych zostało kilka zdań po serbsku. Akcję pozbawiono dialogów, wszystko opiera się na śpiewie.

Stevan Andjelkovic (Perhan)
Sébastien Mathé / Opéra national de Paris

Wśród swoich

W miarę kolejnych scen poznajemy historię cygańskiego chłopca, Perhana, wychowywanego wraz z na wpół sparaliżowaną siostrą przez babkę i wuja. Babka leczy czarami i ziołami beznadziejne przypadki, wuj lata za dziewczynami. Ta „kulawa" rodzina mieszka w slumsach, na przedmieściu wielkiego miasta, ale wśród swoich. Po scenie łażą zdyscyplinowanym stadkiem hałaśliwe gęsi.

Stevan Andjelkovic (Perhan) i Milica Todorovic (Azra)
Sébastien Mathé / Opéra national de Paris

Chłopak kocha się w dziewczynie z sąsiedztwa, na ich związek nie zgadza się matka panny, która chce dla niej bogatego małżonka. Na przedmieście wraca „biznesmen”, który dorobił się majątku w wielkim świecie. Za wyleczenie synka obiecuje babce zabranie rodzeństwa do Włoch, gdzie obiecuje im świetlaną przyszłość. Ich podróż zakończy się w Trieście, gdzie na chorą siostrę, zamiast szpitala, czeka burdel; młody Perhan (wbrew początkowym oporom) zostanie królem żebraków. Jak w greckiej tragedii poleje się krew, będzie zdrada, ślub, niechciane dziecko (uratowane cudem przez karła), śmierć ukochanej, zemsta i śmierć głównego bohatera. Zabitego Perhana okrada jego własny syn. Koło się zamyka.

W niebieskiej poświacie Chagalla

Sébastien Mathé / Opéra national de Paris

Kusturicy udała się rzecz wydawałoby się niewykonalna: zupełnie na nowo opowiedział już raz (skąd inąd świetnie) opowiedzianą historię. Używając jedynie teatralnych środków stworzył na scenie czystą poezję. Jest i kiczowaty srebrny księżyc i akrobaci, są latające w gęsim kluczu dachy tekturowych domostw i narzeczona z białym welonem jakby wprost wyszła z obrazów Chagalla. Przestrzeń brodzi w niebieskim świetle. Reżyser przełamuje tę melancholijną wizję, ukazując zepsucie i niesprawiedliwość świata, w którym żyją bohaterowie: handel żywym towarem, wyzysk dzieci, przemoc, stosunki mafijne. Liryzm pojawia się w najmniej oczekiwanych momentach, jak choćby ten, kiedy w uścisku miłosnym młodzi „zakopują się” w ogromne płótno, które służyło za ekran.

Operze Bastille brakowało takiego w pełni „ludowego” widowiska. I choć tej punkowej z ducha operze brakuje ciągłości (piosenki stanowią po trosze muzyczne „numery”), widownia chłonie melodramatyczną akcję, a na koniec gotuje romskim artystom owację na stojąco! I chyba na tym serdecznym odbiorze polega prawdziwy, ogromny sukces tego przedstawienia.

Czas Cyganów, punk opera Emira Kusturicy, w Opera Bastille. Dejan Sparavalo, Nenad Jankovic, Stribor Kusturica (muzyka i słowa piosenek na podstawie scenariusza Gordana Mihica i Emira Kusturicy), Ivana Protic (scenografia), Nesa Lipanovic (kostiumy), Michel Amathieu (światła).

Scena finałowa (zespół)
Sébastien Mathé / Opéra national de Paris

Track 7, Crazy about money, N. Jankovic – D. Sparavalo – D. Sparavalo, CD “Time of the Gypsies”, 475 9154 DH Decca 2007, 2007 cream/rasta international