Teatr

„Ostatnia kłótnia zanim zapomnisz” w Théâtre de la Bastille

Agnieszka Kumor

Tekst z 19/12/2007 Ostatnia aktualizacja 19/12/2007 14:41 TU

Sztuki Jean-Luka Lagarce’a często goszczą na francuskich scenach. Jak wynika z sondażu ministerstwa kultury przeprowadzonego w sezonie 2001/2002 jest on najczęściej grywanym autorem po Szekspirze i Molierze, a przed Racinem i Czechowem. Jego sztukę "Ostatnia kłótnia zanim zapomnisz"-(Derniers remords avant l’oubli), obejrzałam w kolektywnej reżyserii aktorskiej w Théâtre de la Bastille.

Eksperyment kontrolowany

Teatr ten od kilkunastu lat cieszy się opinią niezwykle dynamicznego centrum. Daje się tam szansę ciekawym twórcom, którzy jednak szlifowali swój styl gdzie indziej i mają już jakiś dorobek do pokazania. Rzadko zatem zdarzają się teatralne „gnioty”, częściej odkrycia aktorskie i nowe teksty. Tak było i tym razem. Aktorski kolektyw Les Possédés (co można tłumaczyć dosłownie jako Nawiedzeni, ale nazwa zmienia optykę, gdy się pamięta, że taki jest francuski tytuł powieści Dostojewskiego Biesy...), pod kierunkiem Rodolphe’a Dany (który wybiera teksty i ustala obsadę) wziął na warsztat trudną sztukę...

Szepty i krzyki, miłość z czasów młodości

..., bo pełną niedomówień i przemilczeń, jak również podtekstów, znanych jedynie bohaterom. Helena i Paweł przyjeżdżają na wieś, gdzie miesza Piotr, ich przyjaciel z czasów młodości. Próbują go przekonać, że czas sprzedać dom. Dom, który najwyraźniej jest ich wspólną własnością, gdzie spędzili chwile uniesień i długie letnie wieczory, dom, który połączył ich przyjaźń, a nawet miłość Heleny i Piotra. Dziś ten ostatni żyje jak odludek, a jego przyjaciele znaleźli sobie nowych partnerów, z którymi może nie przeżywają wzniosłej love story, ale którym mogą zaufać.

Zwykła formalność, w toku której chcieli ustalić warunki sprzedaży zmienia się w psychodramę. Jean-Luc Lagarce jest jednak niezwykle dyskretnym autorem. Nie interesują go inwektywy i przemoc, ale to czego słowami właśnie wyrazić nie sposób. Co tkwi głęboko w nas i wyrywa się na powierzchnię wzruszeniem ramion, machnięciem ręką. Jak Bergman na ekranie, tak Lagarce na teatralnej scenie maluje niemożność porozumienia trojga przyjaciół, której ich współmałżonkowie są bezsilnymi świadkami.

Niemal wszystkie sztuki Lagarce’a oscylują wokół tematu powrotu syna do domu, który pragnie powiadomić rodzinę o swej rychłej śmierci. W sztuce Ostatnia kłótnia zanim zapomnisz jest to powrót przyjaciół i raczej nie chodzi o śmierć któregoś z nich, ale o nowe życie, którego (uwikłani w dawne tytułowe kłótnie i wyrzuty) nie są w stanie realizować. Każdy chce, by ten drugi uczynił pierwszy krok, by opuścił gardę, by wziął nas w ramiona, bez ukrytych złych myśli.

Syzyfowe prace

Bohaterowie jak przyjechali, tak odjeżdżają. Decyzja co do sprzedaży domu nie została podjęta, nie doszło także do zabliźnienia starych ran. David Clavel (jako Piotr, w dublurze z Rodolphem Daną), Katja Hunsinger (Helena), Nadir Legrand (Paul), Marie-Hélène Roig (Anne) i Christostophe Paou (Antoine) wygrywają wszystkie subtelności tekstu, pauzy i przemilczenia traktują jak muzyczne kontrapunkty, znakomicie współbrzmią z blisko siedzącą publicznością, pozwalają nam identyfikować się z ich bohaterami.

Ostatnia kłótnia zanim zapomnisz w Théâtre de la Bastille to kolektywna przygoda, na której każdy z twórców odcisnął swe indywidualne piętno.