Szacowna pornografia

Piekło Francuskiej Biblioteki Narodowej

Piotr Błoński

Tekst z 13/12/2007 Ostatnia aktualizacja 13/12/2007 17:45 TU

Plakat wystawy
© BNF

Na linii paryskiego metra numer 10, między stacjami Sèvres-Babylone i Mabillon, znajduje się nieczynna i pogrążona w ciemnościach od 60 lat stacja Croix-Rouge. W ramach partnerstwa RATP, czyli paryskiego metra i Francuskiej Biblioteki Narodowej przejeżdżające tam pociągi zwalniają tempa, a pasażerom ukazują się migające na ścianach nieprzyzwoite obrazki – nieco zamazane, rozczłonkowane i przesłonięte woalkami, które wszelako na chwilę się unoszą: napatrzeć się nie sposób, ale zasygnalizowana jest dzięki temu czynna w nowym gmachu Biblioteki Narodowej wystawa pt. Piekło Biblioteki – Eros w ukryciu.

Sade, Nowa Justyna
©BNF

Piekłem bibliotekarze tej szacownej instytucji nazwali, jeszcze w XIX wieku, osobny gabinet, do którego trafiały dzieła obrażające dobre obyczaje. Trzymano je w osobności już wcześniej: około 1750 roku, kiedy Biblioteka nosiła jeszcze miano Królewskiej, wobec coraz większej frekwencji czytelników i w obawie, by niektóre księgi nie wpadły w niepowołane ręce, odseparowano od głównych zbiorów obscena. Natomiast w 1844 roku nadano tym zbiorom już oficjalnie nazwę Piekła, a wkrótce potem filie Piekła utworzono w gabinecie rycin.

Maciczne porywy Marii Antoniny, koniec XVIIIw.
© BNF

W 1876 roku Piekło było zamieszkałe przez 620 książek, dziś jest ich ponad 2000. Piekło zostało zlikwidowane w 1969 roku, co było zabawnym skutkiem wydarzeń i przemian obyczajowych roku 68. Jego zawartość przeniesiono wtedy do „normalnego” księgozbioru, przy czym dla „pospolitej pornografii” wyznaczono specjalną wspólną akcyzę – 8°Y2 90000. Po czym okazało się, że to rozwiązanie wszystkim komplikuje życie doczesne, toteż przywrócono Piekło istnieniu w roku 1984 – tyle, że korzystanie z niego nie podlega innym ograniczeniom niż pozostałe zbiory Biblioteki. Ponieważ jednak wielką część zbiorów Piekła stanowią starodruki udostępniane jedynie badaczom, bibliotekarze odpowiedzialni za ten dział zdecydowali się na obecną wystawę – po części po to, by uprzedzić zarzut cenzury. Piekło jednak jest uparte: trzeba było zakazać na wystawę wstępu młodzieży do 16 lat!

Dziecię burdelu, 1800r.
© BNF

Przed piętnastu laty pisałem w tej kronice, że właściwym miejscem dla pornografii jest muzeum i, jeśli uznać, że biblioteka jest rodzajem muzeum. +Podtrzymuję tę opinię. Amory Bogów z XVI wieku z obrazkami do tekstów Aretina, Tereska filozofka – bestseller markiza d’Argens, który podawano sobie po kryjomu w XVIII wieku, opowiadający o inicjacji zmysłowej panienki, pierwsze wydania dzieł markiza de Sade – wszystko to budzi dziś pełną czułości sympatię dlatego, że libertyńskiej treści towarzyszy dosyć wysoka jakość rysunku i teksty pisane językiem wyszukanym a dowcipnym. Na przełomie XVIII i XIX wieku i później, aż do naszych czasów, ta produkcja rozdwaja się na dwa nurty: z jednej strony staje się bardziej wulgarna i komercyjna, z drugiej, arcydzieła erotyzmu produkują Baudelaire, Pierre Louÿs, Aragon, Georges Bataille…

Album erotyczne,1930
© BNF

Równolegle fotografia otwiera dla erotyzmu i pornografii bezkresne perspektywy. W XIX wieku zbiory Piekła wzbogacały się głównie dzięki konfiskatom, dziś autorzy tego rodzaju dzieł sami marzą o tym, by Biblioteka zechciała je do Piekła przyjąć. Bramy Piekła są zresztą nadal otwarte dla co wybitniejszych dzieł, których erotyczna treść kwalifikuje do rogatego towarzystwa.

Pierwsza część wystawy, to historia powstania Piekła. Następnie poznajemy równolegle jego zawartość w kilku głównych działach, oraz pokazaną za pomocą odpowiednich dokumentów historię podejścia do literatury nieobyczajnej, od tajnych drukarni, cenzury, zakazów i konfiskat po stopniowe jej upublicznianie.

"Rozrywka" (fragment)
©BNF

L'Enfer de la Bibliothèque. Eros au secret

Bibliothèque nationale de France, site François Mitterrand, Grande Galerie
Quai François Mauriac, Paris 13

Wystawa czynna do 2 marca 2008