W Paryskiej Pinakotece

Warsztat Man Raya

Piotr Błoński

Tekst z 06/03/2008 Ostatnia aktualizacja 06/03/2008 17:21 TU

Man Ray's Hat (przedmiot osobisty)
©Man Ray Trust - ADAGP Paris 2008

Taki tytuł nosi nowa wystawa w Paryskiej Pinakotece, zorganizowana z wykorzystaniem zbiorów i z pomocą Man Ray Trust z Nowego Jorku. Zacytujmy też podtytuł „Unconcerned but not indifferent” według napisu na nagrobku artysty i jego żony, Juliet, na paryskim cmentarzu Montparnasse, co w przybliżonym przekładzie znaczy „Oderwany, lecz nieobojętny”. Służy to podkreśleniu, że Man Ray, znany najbardziej jako fotograf w grupie surrealistów, był twórcą wielostronnym. Na wystawie znajduje się 250 eksponatów – obok dzieł najsłynniejszych, także i mniej znane, jak dzieła młodzieńcze i szkice, a także przedmioty osobiste. Wiele z nich nigdy dotąd nie wystawiano, inne nie były pokazywane od śmierci autora. Scenariusz wystawy – to cztery grupy eksponatów, odpowiadające głównym etapom życiorysu.

Czarna i Biała, 1936
©Man Ray Trust - ADAGP Paris 2008

Pierwszy – to lata młodzieńcze w Nowym Jorku – 1890-1921. Fotografią Man Ray zaczął się parać po to, by fotografować własne obrazy – później dopiero mawiał, że fotografuje to, czego nie zamierza malować, a maluje to, czego sfotografować nie można. Prędko też odkrył jakie fotografia daje możliwości techniczne dla twórczości plastycznej – stał się więc specjalistą w fotografowaniu obrazów. Ale z tego okresu pochodzi też wiele kompozycji, do których artysta nawiązywać będzie nawet i pół wieku później.

Ernest Hemingway, 1922 (Fotografia)
©Man Ray Trust - ADAGP Paris 2008

Drugi etap – to Paryż lat 1921-1940, współpraca z Marcelem Duchampem, poznanym jeszcze w Ameryce, dadaizm, surrealizm, Kiki z Montparnasse, której szalenie bezpośredni portret zdobi omawianą wystawę. Man Ray zakorzenił się w Paryżu na dobre, dostraczał fotografie magazynom mody, a zarazem portretował środowisko literackie i artystyczne, fotografował jego twórczość, uczestnicząc równocześnie w jego działaniach – np. od 1925 roku pokazywał swe dzieła na wystawach surrealistycznych. Twórczość Man Raya z tego okresu, to spotkanie ogromnej inwencji, zarówno technicznej jak i koncepcyjnej, z technikami malarstwa surrealistycznego, swobodne i nieoczekiwane przeskoki między malarstwem, fotografią i przedmiotem. Na omawianej wystawie najbardziej frapujące jednak pozostają portrety – Picassa, Hemingwaya, Kiki.

Portret bez tytułu, 1940 (Fotografia)
©Man Ray Trust - ADAGP Paris 2008

Trzeci etap, to dziesięciolecie spędzone w Los Angeles, gdzie Man Ray właściwie zaczynał od nowa, gdyż wcale nie był w Ameryce znany ani uznany. Czwarty, to powrót do Paryża, gdzie pozostał do śmierci w 1976 roku. W latach wojennych, w przekonaniu, że cały jego paryski dorobek został zniszczony, Man Ray systematycznie odtwarzał dawne dzieła: później przeszło to w metodę – nie tylko odtwarzał oryginał, nawiązując do dawniejszych kompozycji lub pomysłów, ale rozmnażał go w setkach i tysiącach egzemplarzy.

Autoportret, 1924 (Fotografia)
©Man Ray Trust - ADAGP Paris 2008

 

Komisarze wystawy – związani z Man Ray Trust – sugerują, że poprzez ten proceder artysta kładł podwaliny pop-artu: tak czy owak, wystawa w Pinakotece ukazuje twórczość Man Raya w sposób znacznie pełniejszy niż wszystko, co można było na jego temat zobaczyć, bo przyjęło się jakoś, by paroma dziełami Man Raya, związanymi z surrealizmem, ilustrować dosyć automatycznie wszelkie wystawy sztuki lat międzywojennych. Ale nie bez powodu: ten pierwszy paryski okres pozostaje zdecydowanie najciekawszy.

Pinacothèque de Paris, L'Atelier de Man Ray "Unconcerned but not indifferent", 5 marzec - 1 czerwiec 2008

Twórczość Man Raya dostępna jest w sieci pod adresem http://www.manray-photo.com/catalog/index.php