W Muzeum Rodina

Camille Claudel - droga do samodzielności

Piotr Błoński

Tekst z 24/04/2008 Ostatnia aktualizacja 24/04/2008 13:48 TU

Camille Claudel, Vertumnus i Pomona,1905, fragment
© musée Rodin (Photo : Ch. Baraja), © ADAGP, Paris, 2008

Camille Claudel, rzeźbiarka żyjąca w latach 1864-1943, stała się w ciągu ostatniego ćwierćwiecza postacią mityczną. Zawdzięcza to na równi swym tragicznym losom, swemu wielkiemu talentowi, burzliwej relacji z Augustem Rodin, temu, że była siostrą wybitnego pisarza katolickiego Paula Claudela, no i temu także, że ostatnich trzydzieści lat życia spędziła, na wniosek rodziny, w zakładzie dla umysłowo chorych – być może bezpodstawnie. Szerokiej sławy przysporzyły jej w latach osiemdziesiątych kolejno sztuka teatralna Anne Delbée, biografia Anne Rivière oraz film Bruno Nuyttena – potem publikacje na jej temat popłynęły szerokim strumieniem.

 

César, Portret Camille Claudel w wieku 18 lat, 1881
© musée Rodin, Paris, 2008

Postać Camille Claudel – wśród 231 kobiet-rzeźbiarek działających przed stu laty w Paryżu jedynej, której twórczość przeszła do potomności – skupia wszelkie ingrediencje przydatne w tworzeniu tragicznego wizerunku kobiety i artystki przeklętej. Napięcia rodzinne, pozycja społeczna kobiety-rzeźbiarki w końcu XIX wieku, romans z Rodinem, z okresami obopólnej pasji przeplatanymi zerwaniami, dramatyczna walka Camille o wyzwolenie się spod artystycznej dominacji mistrza, który skądinąd szczerze podziwiał jej talent i czynił wszystko, by jej pomóc w karierze: wszystko to opisywane jest przeważnie w sosie antyklerykalnym i feministycznym. Tym ważniejsza jest obecna wystawa, pokazana najpierw w Madrycie, a obecnie w tzw. kaplicy Muzeum Rodina w Paryżu. Opracowana została ona z troską o historyczną rzetelność i bezstronność, a skupia się na samej artystycznej drodze Camille Claudel z podkreśleniem jej twórczej indywidualności.

Pierwsze dzieła Camille Claudel, pokazane w wąskim korytarzu na początku trasy wystawy, to rysunki i szkice rzeźbiarskie, których tematyka ogranicza się do portretów osób najbliższych; w ciągu całego życia zresztą Camille Claudel interesowała się wyłącznie portretem i postacią ludzką.

Camille Claudel, Popiersie Augusta Rodin, 1892, brąz
© musée Rodin (Photo : Ch. Baraja), © ADAGP Paris, 2008

W życiorysie Camille Claudel nie sposób pominąć relacji artystycznej i osobistej, jaka łączyła ją z Augustem Rodin: odpowiada temu następna część wystawy, dotycząca okresu, kiedy była ona uczennicą, a następnie modelką i asystentką mistrza, w latach 1884-1892. Pracując w atelier Rodina, równocześnie z własnymi kompozycjami wykonywała ona fragmenty jego rzeźb – np. nogi i ręce. Dopiero niedawno rozpoznano z wystarczającą pewnością niektóre z tych fragmentów przechowywane w Muzeum Rodina – znalazły one miejsce na wystawie obok wzajemnych portretów: Camille Claudel jest autorką jednego z najlepszych popiersi Rodina, on zaś uwiecznił jej rysy wielokrotnie, podkreślając jej urodę i zmysłowość.

Trzy kolejne przestrzenie wystawy zorganizowane są wokół emblematycznych dzieł rzeźbiarki – kompozycji Sakuntala, Walc i Wiek dojrzały – w których widzieć można, kolejno, świadectwa pełnego warsztatowego opanowania, manifestacji samodzielności artystycznej i wreszcie pełni możliwości – przy czym ten ostatni moment łączył się życiorysie Camille Claudel z podwójną klęską – osobistą w relacji z Rodinem, oraz zawodową – jako że unieważnione zostało zamówienie państwowe na Wiek dojrzały, które miało ugruntować oficjalne uznanie jej sztuki.

Camille Claudel, L'Implorante (Błagalnica), brąz, ok.1893-1905
© musée Rodin (Photo : Ch. Baraja), © ADAGP, Paris, 2008

Ostatnie partie wystawy, to „małe nowe rzeczy”, jak je nazywała sama rzeźbiarka – tematy z codzienności ujęte w aspekcie pozaczasowym, jak np. Les causeuses (Plotkarki), oraz dzieła ostatnie wraz z ewokacją kilku najważniejszych mecenasów sztuki Camille Claudel, na czele z hrabiną Maigret.

Z wystawy w Muzeum Rodina wykluwa się zrównoważony obraz twórczości Camille Claudel. Wykształcona pod znakiem naturalizmu, wyzwala się zeń pod wpływem Rodina, łącząc technikę postimpresjonistycznego modernizmu z symbolizmem, a następnie usamodzielnia się wchodząc w nurt secesji.

Camille Claudel, Les Causeuses (Plotkarki), 1897, onyks, brąz (fragment)
© musée Rodin (Photo : Ch. Baraja), © ADAGP Paris, 2008

Jej dorobek nie jest ilościowo bogaty – na wystawie skupiono większość jej dzieł – dominującą pozycję zajmują w nim dynamiczne kompozycje w ruchu. Natomiast we wspomnianych „małych nowych rzeczach” Camille Claudel odważnie łamie zastane konwencje i otwiera nowe perspektywy sposobów przedstawiania. Ale równocześnie zbliża się do zacierającej się w czasach secesji, ale jeszcze wyraźnej granicy dzielącej sztukę od kategorii przedmiotów rzemiosła artystycznego. Była ona jednakże tej granicy świadoma, być może to było przyczyną jej zamilknięcia około roku 1907.

Rétrospective Camille Claudel
Musée Rodin, 79, rue de Varenne 75007 Paris
Wystawa czynna do 20 lipca 2008
http://www.musee-rodin.fr/accueil.htm