9 grudnia 1948 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło w Paryżu konwencję w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa. Autorem tego tekstu, który wtedy przeszedł praktycznie niezauważony, a dzisiaj znajduje się w samym centrum międzynarodowego prawa humanitarnego, był polski prawnik Rafał Lemkin.
Rafał Lemkin
Rafał Lemkin, absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, prokurator i adwokat w sądzie apelacyjnym w Warszawie, po raz pierwszy ze swą koncepcją konwencji o karaniu ludobójstwa wystąpił w 1933 roku, w chwili gdy Hitler obejmował władzę w Niemczech. We wrześniu 1939 roku Lemkinowi udało się dostać do Szwecji, gdzie – we współpracy z oficjalnymi władzami szwedzkimi – zdołał zebrać olbrzymią dokumentację złożoną z rozporządzeń Himmlera, Göringa i rozkazów dowódców Wermachtu.
W 1941 roku Rafał Lemkin znalazł się w Stanach Zjednoczonych. Po wojnie uczestniczył w procesie norymberskim jako doradca głównego amerykańskiego oskarżyciela Roberta Jacksona. Po zakończeniu procesu podjął starania, aby doprowadzić do międzynarodowej kodyfikacji zbrodni ludobójstwa. Dzięki konwencji przegłosowanej w 1948 roku wszedł do panteonu najważniejszych prawników XX wieku.
Rozmawiamy z ambasadorem Polski we Francji, Tomaszem Orłowskim:
Ambasador Tomasz Orłowski
(foto:Anna Rzeczycka/RFI)
Jednym z redaktorów Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka był Stéphane Hessel, były członek francuskiego ruchu oporu, były więzień obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, były ambasador Francji w ONZ. Stéphane Hessel, który ma dzisiaj 90 lat, dobrze pamięta Rafała Lemkina i oczywiście brał udział w ceremonii w pałacu Chaillot:
Jestem oczywiście bardzo wzruszony i szczęśliwy, że jestem tu z Państwem pod tablicą pamięci profesora Lemkina. Tak się składa, że bardzo dobrze go znałem. Z Henri Laugier, który był moim patronem, udzielaliśmy mu wsparcia i pomocy, czego- między nami mówiąc- bardzo potrzebował. Bowiem, by jego tekst, który jest zupełnie niebywałą odpowiedzią na horror , jakiego doświadczyliśmy kilka lat wcześniej, został przyjęty wtedy, kiedy Lemkin tego chciał, czyli jeszcze podczas III Zgromadzenia Ogólnego i w przeddzień uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, trzeba było determinacji i samozaparcia. I dzięki tej ogromnej determinacji jednego człowieka , który miał odwagę sprzeciwić się temu, co skłaniało jego otoczenie do przyjęcia łatwizny, zrobiono coś, co dzisiaj 60 lat później uhonorowane zostało tą piękną tablicą. To tutaj, w pałacu Chaillot , opracowana przez Lemkina konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, przyjęta została przez Zgromadzenie Ogólne ONZ jednomyślnie.
