Wystawy i muzea

Dina Vierny, Muzeum Maillola, rosyjska awangarda

 Piotr Błoński

Tekst z  22/01/2009 Ostatnia aktualizacja 22/01/2009 18:19 TU

Dina Vierny i Aristide Maillol, styczeń 1944
Photo Louis Carré

W Paryżu zmarła w czwartek w wieku 89 lat Dina Vierny. Była ona w latach ’30 modelką i muzą słynnego rzeźbiarza, Aristide’a Maillola, później zaś bardzo aktywną właścicielką galerii sztuki i kolekcjonerką, wreszcie założycielką Muzeum Maillola w Paryżu.

Urodzona w 1919 r. w Kiszyniowie w Mołdawii, przybyła do Paryża w 1925 wraz z rodzicami, uchodzącymi przed stalinowskim terrorem. Miała lat 15, kiedy ktoś powiedział Maillolowi, że zna dziewczynę, która wygląda jak jego rzeźby. Doszło do prezentacji, Maillol, wówczas już dosyć wiekowy, poprzestał najpierw na wyrzeźbieniu ręki Diny. Po kilku latach stała się ona jednak jego główną modelką i opiekunką. W czasie wojny, Maillol wysłał swą modelkę na południe Francji, „pożyczając” ją znajomym arystom, takim jak Matisse, Dufy i Bonnard: uchronił ją w ten sposób od deportacji i śmierci z powodu jej żydowskiego pochodzenia.

Związana jeszcze w latach ‘30 z surrealistami, po wojnie Dina Vierny była postacią nie do ominięcia w paryskim światku artystycznym: założyła galerię, stała się kolekcjonerką; w 1963 roku przekazała państwu monumentalne rzeźby Maillola do których pozowała i które oglądać można do dziś w Ogrodzie Tuileries. W 1995 utworzyła Fundację Diny Vierny i związane z nią Muzeum Maillola, które stało się natychmiast ważnym miejscem na artystycznej mapie Paryża – skupiając, poza dziełami mistrza i jego kręgu, dzieła Matisse’a, Rodina, Kandinskiego, Poliakoffa i rosyjskich artystów nie-oficjalnych z czasów sowieckich i proponując kilka razy w roku poważne wystawy – które zresztą zawsze omawiamy w naszych rubrykach.

Najnowsza z tych wystaw dotyczy właśnie sztuki rosyjskiej: nosi nazwę Awangarda rosyjska w kolekcji Costakisa.

Liubow Popowa, Architektonika malarska z żółtą deską, 1916, The State Tretyakow Gallery
© Musée national d’art contemporain-Collection Costakis, Thessalonique

Kim był Georges Costakis, twórca jedynej wielkiej kolekcji dzieł rosyjskiej awangardy pierwszych dziesięcioleci XX wieku, liczącej ponad 1200 dzieł?
Był on najpierw szoferem ambasady greckiej w Moskwie, później szoferem i pracwnikiem innych ambasad. Bez żadnego wykształcenia artystycznego, zaczął od zbierania ikon, następnie zapalił się do sztuki, która była nie tylko zakazana i tępiona przez reżym stalinowski, ale lekceważona przez wszystkich. Na jego kolekcję składają się dzieła Kazimierza Malewicza, Liubow Popowej , Rodczenki,Tatlina, Kliuna, Rozanowej, Matiuszyna i dziesiątek innych. W skromnym mieszkaniu w jednym z moskiewskich  mrówkowców przyjmował on z dumą wizyty znawców oszołomionych tymi arcydziełami,: przyjmował też i wspierał jak mógł twórców młodszych, „nieoficjalnych” i uznawanych przez władze sowieckie za subwersyjnych, jak Mastierkową, Sternberga, Wassiliewa, Jakowlewa.

Ksenia Ender, Bez tytułu (lata dwudzieste)
© Musée national d’art contemporain-Collection Costakis, Thessalonique

Gdy zaprotestował przeciw zniszczeniu moskiewskiej wystawy niezależnej awangardy przez KGB, porównując niszczycieli do faszystów, stał się persona non grata.

Z trudem Costakis wynegocjował możliwość wywiezienia z ZSRR połowy kolekcji – która jest podstawą kolekcji sztuki nowoczesnej Muzeum w Tesalonikach. Druga połowa trafiła do Galerii Trietiakowskiej.

Georges Costakis przed swym moskiewskim blokiem przy Wiernadskim Prospekcie, 1973, Archiwum rodziny Costakisów
© Musée national d’art contemporain-Collection Costakis, Thessalonique

 

Na potrzeby wystawy w  Muzeum Maillola dokonano z obu tych muzeów wyboru dzieł 36 artystów. Jest to ekstrakt twórczości niezwykłej, niesamowitej poprzez swą bezkompromisową energię, świeżość i radość odkrywania, twórczości brutalnie zduszonej przez ideologiczne barbarzyństwo, ale bez której niezrozumiały byłby rozwój sztuki światowej, grafiki i wzornictwa w późniejszych dziesięcioleciach.

 

Jakże naturalne, dodajmy, staje się zejście z tej wystawy do podziemi Muzeum, gdzie na stałe mieści się instalacja Ilii Kabakowa – Komunałka.