Muzyka świata

Sto lat Baletów Rosyjskich we Francji

 Agnieszka Kumor

Tekst z  30/04/2009 Ostatnia aktualizacja 02/05/2009 07:45 TU

Uroczysta gala w stulecie Baletów Rosyjskich w Théâtre Pierre Cardin
fot. Agnieszka Kumor, RFI

W roku 2009 obchodzone jest we Francji stulecie występów Baletów Rosyjskich, słynnej kompanii tanecznej Siergieja Diagilewa, która w roku 1909 podbiła serca paryżan. To także osiemdziesiąta rocznica śmierci wielkiego założyciela zespołu, miłośnika muzyki współczesnej i rewolucjonisty widowiska baletowego. Siergiej Diagilew zmarł w Wenecji 19 sierpnia 1929 roku.

Siergiej Diagilew (1872-1929)
fot. George Grantham Bain Collection (Library of Congress)

Menedżer i miłośnik sztuk

Trudno przecenić rolę Diagilewa w propagowaniu rosyjskiego baletu na Zachodzie. „Odtąd stał się on częścią światowego dziedzictwa artystycznego”, mówił Serge Lifar, wielki uczeń Bronisławy Niżyńskiej i gwiazda Baletów Rosyjskich od roku 1923, prekursor sztuki Rolanda Petit i wychowawca wielu pokoleń francuskich tancerzy. Wieloletni sukces Baletów Rosyjskich Diagilew zawdzięczał swemu genialnemu zmysłowi artystycznemu, zgromadził bowiem wokół siebie znakomitą grupę współpracowników. Scenografię zamawiał u Picassa, Matisse’a, Braque’a, Utrilla, Cocteau i Chirico, muzykę u Strawińskiego, Prokofiewa, Rimskiego-Korsakowa, Poulenca, Satie’ego, Debussy’ego i Ravela, choreografie u Fokina, rodzeństwa Niżyńskich, Balanchine’a.

Uroczysta gala

W Teatrze Pierre’a Cardin przy Polach Elizejskich z inicjatywy paryskiego Komitetu Diagilewa i Stella Art International odbyła się wielka gala stulecia Baletów Rosyjskich; wzięli w niej udział tancerze kompanii Ethery Pagava, Teatru Bolszoj z Moskwy i Marinskiego Teatru w Petersburgu. Posłuchamy z tego koncertu Orkiestry Bałałajek św. Jerzego pod dyrekcją Pieti Jacquet-Pritkoffa.

August Macke "Balet Rosyjskie", przedstawienie "Karnawał" (1912)

Międzynarodowy sukces 

Historia Baletów Rosyjskich zamyka się w latach 1907 – 1929. Po wielkiej, zagranicznej trasie koncertowej z 1909 roku, Diagilew zerwał związki z teatrami carskimi i rozpoczął działalność niezależną z siedzibą w Monte-Carlo, Paryżu i Londynie. Pierwszy sezon Baletów Rosyjskich w paryskim Théâtre du Châtelet, od 18 maja do 18 czerwca 1909 roku, odniósł tak wielki sukces, że postanowiono każdego roku wracać do stolicy Francji. Balety Rosyjskie rewolucjonizowały sztukę baletową, posługując się syntezą: tańca, malarstwa, muzyki, dramatu, syntezą zgodną z duchem młodego, rodzącego się XX wieku. Była ona możliwa dzięki wizjonerstwu choreografów i gwiazd, takich jak: Balanchine, Niżyńscy – Wacław i Bronisława, Anna Pawłowa, Lifar czy polski tancerz, Stanisław Idzikowski.

Leon Bakst, "Baletnica", przedstawienie "Ognisty ptak" (1910)

W panteonie światowego dziedzictwa artystycznego

Wielki triumf czekał zespół Diagilewa na całym świecie: w Rzymie, Wiedniu, Genewie, Barcelonie, Madrycie, Ameryce Południowej, USA, a po pierwszej wojnie światowej w Belgii, Lozannie, Bernie i Holandii. Ostatnie przedstawienie zagrane zostało w Vichy 4 sierpnia 1929.

Pomimo wysiłków Serge’a Lifara i jego współpracowników kompania przestała istnieć po śmierci swego założyciela, w roku 1929. Spektakle takie, jak: Popołudnie fauna, Pietruszka, Święto wiosny, Kniaź Igor, Salome, Ognisty ptak czy Pulcinella na zawsze weszły do światowego repertuaru.

CD Sarah Gorby, Russian and Gipsy songs, ARN 64249, Arion 1973/1979
Track 17, La Nuit silencieuse, trad.

CD Les cosaques de Russie, Chants populaires russes, 710 366 PM 520 Trema,
Track 10, Les bateliers de la Volga (Ei uchniem), trad./arrg. Trietiakoff.