Nobel z ekonomii: teorie nierynkowe

Ostrom i Williamson

 Piotr Błoński

Tekst z  12/10/2009 Ostatnia aktualizacja 13/10/2009 09:23 TU

Elinor Ostrom i Oliver E. Williamson
Reuters

Nagrodę Nobla z ekonomii otrzymało dwoje Amerykanów, w tym pierwsza w historii tej nagrody kobieta – 76-letnia ekonomistka Elinor Ostrom z Uniwersytetu Indiana w Bloomington. Drugim, równorzędnym laureatem jest 77-letni Oliver E. Williamson z Uniwersytetu Berkeley w Kalifornii. Oboje zostali nagrodzeni za prace dotyczące analizy zarządzania, jakkolwiek ich ściślejsze specjalizacje dotyczą różnych jej dziedzin. Oboje jednak badali funkcjonowanie organizacji nierynkowych i sposoby, w jakie rozwiązują one konflikty.

Komentując przyznanie nagrody rzecznik Szwedzkiej Akademii wyjaśnił, że „Ostrom badała zasoby naturalne takie jak łowiska, lasy i jeziora, udowadniając, wbrew przyjętej opinii jakoby były one źle zarządzane, że sprawnie działające organizacje użytkowników mogą zapobiec nadmiernej eksploatacji”. Jak widać, na tle rozpalonej przez kryzys dzisiejszej debaty o mechanizmach rynkowych i granicach ich skuteczności, temat podjęty przez laureatkę jest nader aktualny. Badając zarządzanie takich wspólnych dóbr, materialnych i niematerialnych, zakwestionowała ona bowiem dominujące przekonanie, że dobra wspólne są źle zarządzane i powinny być oddane w gestię organizmów prywatnych lub administracji publicznej. Tymczasem zarządzanie takimi dobrami przez zorganizowanych użytkowników bywa częstokroć skuteczniejsze.

Oliver Williamson nagrodę otrzymał „za swe analizy zarządzania ekonomicznego, w szczególności dotyczące granic przedsiębiorstw” jak oznajmił rzecznik Szwedzkiej Akademii. Analizy te składają się na teorię rozwiązywania konfliktów korporacyjnych. Z jego nazwiskiem związana jest też teoria kosztów transakcji. Każda transakcja implikuje na wstępie jakieś koszty, np. koszty zdobycia informacji, czy uchronienia się przed odwróceniem tendencji rynkowych. Kontrahenci starają się je minimalizować, uciekając się do działań pozarynkowych.

Otóż Williamson wyjaśnia w swych pracach, że jeśli przedsiębiorstwo stało się dominującym modelem organizacji ekonomicznej, to dlatego, że lepiej rozwiązuje konflikty interesów niż sam rynek. Na rynku dominują spory i negocjacje, co implikuje koszty, których przedsiębiorstwo nie ponosi dzięki organizacji hierarchicznej. Williamson podkreśla jednak w swych pracach, że łączy się to z niebezpieczeństwem nadużycia władzy przez hierarchię. Niemniej struktury przedsiębiorstw mogą służyć jako model do rozwiązywania konfliktów interesów. Podobnie jak w wypadku prac Elinor Ostrom, temat jest nader aktualny na tle debat o odpowiedzialności za doprowadzenie do kryzysu ekonomicznego: odpowiedzialności przedsiębiorstw jako takich i odpowiedzialności na poszczególnych szczeblach ich hierarchii.

Możnaby zażartować, że Ostrom i Williamson porwali się na wszechwładzę niewidzialnej ręki rynku.