Muzyka świata

Wędrówka po Kraju katalońskim

 Agnieszka Kumor

Tekst z  19/11/2009 Ostatnia aktualizacja 22/11/2009 16:03 TU

Prieuré Serrabonna
fot. Agnieszka Kumor, RFI

Dziś muzyka towarzyszyć nam będzie w podróży. Wybierzemy się do krainy morza i gór, przybrzeżnych jezior i niedostępnych fortec. Już raz tam byliśmy, ale przebogate dziedzictwo tej ziemi warte jest powrotu. To Langwedocja-Roussillon. Odwiedzimy ukryte w górach opactwa i posłuchamy, czy straszy na opuszczonych cmentarzach. A może za zakrętem drogi spotkamy zagubionego katara, szczęśliwego, że świat o nim zapomniał, choć wobec jego współbraci nie znał wszak litości...?

Opactwo Fronfroide
fot. Agnieszka Kumor, RFI

Przypomnijmy, że Langwedocja-Roussilllon to duży region południowej Francji, leżący nad Morzem Śródziemnym. Celem naszej wędrówki jest Kraj kataloński, który tworzą dwa najdalej na południe wysunięte departamenty: Aude i Pyrénées Orientales. Ze względu na srogą historię, ziemię tę zwano również Krajem katarów. W drugiej połowie III wieku tutejsze ziemie ewangelizował św. Paweł z Narbony, pierwszy biskup. Dwieście lat później kolejne biskupstwo założone zostało w Carcassonne. W dobie najazdów Wizygotów, Franków, Normanów i Arabów chrześcijaństwo zdobywało sobie nowych zwolenników. Kościół rósł w siłę i zdobywał wpływy.

Opactwo w Lagrasse
fot. Agnieszka Kumor, RFI

Chrześcijańskie korzenie

W feudalnej Europie kto mówił „wpływy”, myślał „ziemie”. Benedyktyni w wieku XI i cystersi w XII budowali na potęgę opactwa i klasztory. Uprawiając nadane sobie ziemie, sadząc drzewa oliwne, zboża i winną latorośl, kontynuowali oczywiście rzymską tradycję. Część tych potężnych opactw przetrwała do dziś, choć utraciły religijne przeznaczenie. Wielka Rewolucja Francuska doprowadziła wiele z nich do ruiny, ale nawet to co przetrwało, świadczy jak potężne i samowystarczalne były to przedsiębiorstwa.

Opactwo Sainte Marie d'Orbieu w Lagrasse
fot. Agnieszka Kumor, RFI

Warto odwiedzić najstarsze z nich, romańskie opactwo Sainte Marie d’Orbieu w Lagrasse; księgi klasztorne wskazują na rok 779 jako datę założenia. Polityczna siła tego klasztoru odegrała decydującą rolę podczas jednej z krucjat przeciwko albigensom (inna nazwa katarów) w latach 1224 i 1230. Opat Benoît d’Alignan rozsądzał niejednokrotnie spory między okupantem, jakim byli nienasyceni łupów rycerze krzyżowi, a miejscową ludnością. Sto kościołów i kilkanaście klasztorów od Południa Francji po Saragossę podlegało opatom z Lagrasse. Szczyt ekonomicznego znaczenia przypadł na wiek XVIII, ale wraz z Rewolucją przyszedł schyłek i śmierć klasztoru. Widoczna z daleka, monumentalna sylwetka wieży opackiego kościoła, do którego przylgnęły pozostałości zabudowań klasztornych, pozostają w pamięci na zawsze. Przepływająca w pobliżu rzeka l’Orbieu szemrze o wspaniałej przeszłości sennego dziś miasteczka Lagrasse...

Opactwo Fronfroide
fot. Agnieszka Kumor, RFI

Nie byłoby dziś opactwa w Fontfroide gdyby nie upór i pasja jednego człowieka, Gustawa Fayet i jego żony Madeleine. W wyniku gigantycznych prac zapoczątkowanych w roku 1908, kiedy zakupili oni od państwa pocysterski zabytek, Fontfroide nie tylko powstało z ruin, lecz stało się również ośrodkiem impresjonistów. Gustave Fayet, artysta i znawca sztuki, zgromadził ogromną kolekcję obrazów, gdzie znalazły się dzieła m.in. Paula Gauguina i ekscentrycznego symbolisty, Odilona Redona. Kościół, dormitorium mnichów, wirydarz i pięknie utrzymane rozarium pokazują czym były opactwa Kraju katalońskiego w czasach ich największego rozkwitu.

Gustave Fayet uratował opactwo Fontfroide przed ruiną.
fot. Agnieszka Kumor, RFI

Opactwo Fontfroide.
fot. Agnieszka Kumor, RFI

Winna latorośl – mnisia ciepliwość

Mnisi, jak to mnisi, uprawiali winorośle, tradycję tę zaś obecni właściciele Fontfroide kultywują do dziś: wina z klasztornych piwnic można degustować i zakupić w miejscowym sklepiku. Warto podkreślić jakość win langwedockich; wśród tutejszych winiarzy przoduje niepokorny duch winiarstwa „autorskiego”.

To ziemia win krajowych i wielkich apelacji, a jest ich aż 19; wymieńmy Corbières, Minervois, Saint-Chinian, Fitou, perlistą Blanquette de Limoux (prekursorkę szampana) czy słodki Muscat de Saint-Jean de Minervois. Winiarze chętnie przyjmują zwiedzających w swoich posiadłościach.

Jak choćby państwo Nelly i Thierry Tastu. Ich wina, produkowane w posiadłości Château de Fontenelles, to mieszanka winiarskiego mistrzostwa i filozofii życia. Liczne złote medale świadczą o uznaniu profesji. Cuvée „Moural de Salomon” jest rasowym przykładem tego, co w winach langwedockich najlepszego: kształtności bukietu, aksamitnego smaku i bogatej struktury. Drzwi piwnic i châteaux stoją otworem, ale lepiej umówić się zawczasu; adresy znajdziemy w Izbie Win Langwedockich (Conseil Interprofessionnel des Vins du Languedoc) w Narbonie i na jej stronie internetowej.

Opuszczony cmentarz w Prieuré Serrabonna
fot. Agnieszka Kumor, RFI

Pielgrzymim szlakiem

Dawne opactwo i katedra w Saint-Papoul, kolegiata w Castelnaudary, miejscu dwóch wielkich bitew z okresu krucjaty przeciw albigensom, przyczepiony u stóp góry Canigou klasztor Saint-Martin-du-Canigou, katedra i wirydarz w Elne, opactwo Saint-Michel-de-Cuixa, w Arles-sur-Tech i w Saint-Hilaire, gdzie mnisi podejrzewani byli o herezję, to romańskie i gotyckie zabytki skali zerowej i nieporównywalne z czymkolwiek przykłady katalońskiej sztuki sakralnej.

Nie zapominajmy i o barokowych kościołach w Baixas, Rivesaltes, Font-Romeu, Prades, Argeles-sur-Mer, Collioure, Arles-sur-Tech, Prats-de-Mollo... Jest ich tak wiele, że lepiej zaopatrzyć się w biurze turystycznym (w Carcassonne czy Perpignan) w broszurę, która jasno i wyczerpująco poprowadzi śladami dziedzictwa kulturowego francuskiej Katalonii. Nie pomińmy muzeum sztuki romańskiej w Cabestany (niedaleko Perpignan), gdzie znajdziemy arcydzieła anonimowego Mistrza z Cabestany z XII wieku. Twarze jego świętych oddychają nieziemskim spokojem...

Wśród małp i orłów

Marmurowa Trybuna w Prieuré Serrabonna
fot. Agnieszka Kumor, RFI

Naszą podróż kończymy w miejscu niezwykłym, gdyż ukrytym przed wzrokiem człowieka. Mnisi mieli zwyczaj budować pustelnie w górach, dokąd uciekali przed zgiełkiem świata i gdzie natura przybliżała człowieka do Boga. Prieuré de Serrabonna leży o pół godziny drogi na południe od szosy N116. W XI i XII-wiecznych murach zachował się unikatowy zabytek: romańska Trybuna wyrzeźbiona w marmurze z Conflent przez anonimowych mistrzów (1150 r.). Umieszczona pośrodku kaplicy, służyła kanonikom podającym pieśń wiernym zgromadzonym w kruchcie. Roślinne i zwierzęce motywy symbolizują Apokalipsę; lew, byk, orzeł i młodzieniec przypominają o czterech Ewangelistach; małpy i orły dopełniają tego enigmatycznego zwierzyńca, pełnego tajemnych symboli. Jest w nim i refleksja nad mijającym czasem, a źródeł inspiracji dostarczyły krzyżujące się poniżej trakty średniowiecznej Europy...

Przydatne linki:

Biuro Turystyczne Departamentu Aude (Comité Départemental du Tourisme de l’Aude) – 11855 Carcassonne cedex 09, tel. [phone], http://www.audetourisme.com/ E-mail: [e-mail]

Biuro Turystyczne Departamentu Pyrénées Orientales (Comité Départemental du Tourisme) – 16, Avenue des Palmiers, 66020 Perpignan cedex, tel. [phone], http://www.cdt-66.com/ E-mail: [e-mail]

Strona turystyczna Francji (pl.) France Guide - http://pl.franceguide.com/ tel. [phone]

Izba Win Langwedockich (Conseil Interprofessionnel des Vins du Languedoc) - 6, Place des Jacobins, 11102 Narbonne Cedex, tel. [phone], http://www.languedoc-wines.com/ (fr., ang., niem. i chiń.), E-mail: [e-mail]

Château de Fontenelles – 78, Avenue des Corbières 11700 Douzens, tel. [phone], kom. 00 33 (0)6 11 02 48 41, http://www.domainedefontenelles.com/ E-mail: [e-mail]

CD "Troubadours Art Ensemble", dir. G. Zuchetto TR 001
Track 2 Forts chanza, sł./muz.: Gaucelm Faidit/Gérard Zuchetto/T.A.E.
Track 6 Amors e qu'eus, Bernart de Ventadour/Gérard Zuchetto/T.A.E.

CD "Rumberos catalans", CDAL 260 CC861
Track 6 Mata me