Eureka

Sensacyjne odkrycie paleontologiczne

 Piotr Rosochowicz

Tekst z  11/01/2010 Ostatnia aktualizacja 30/01/2010 18:12 TU

Badania paleontologiczne

Polscy naukowcy, prowadząc wykopaliska w Górach Świętokrzyskich (w miejscowości Zachełmie pod Kielcami), odkryli odciski stóp i kości najstarszych czworonożnych zwierząt lądowych. Wyniki swoich badań publikują na łamach najnowszego numeru tygodnika naukowego Nature.

Te sensacyjne ślady są starsze o około 18 mln lat od znanych dotychczas paleontologii najstarszych tego typu skamieniałości. Chodzi o pozostałości po tzw. tetrapodach, czyli czworonożnych kręgowcach.

Jak podsumowują francuscy uczeni, Philippe Janvier i Gaël Clément, w komentarzu zamieszczonym w Nature, ewolucyjne przejście od ryb do lądowych zwierząt czworonożnych wydawało się bardzo dobrze udokumentowane w nauce. Teraz jednak w sam środek tego uporządkowanego obrazu została wrzucona bomba - napisali.

Znalezisko pochodzi z okresu dewońskiego, sprzed 395 mln lat. Polscy paleontolodzy odkryli m.in. kilka „dróżek” zrobionych stopami zwierząt. Część śladów ma nawet 26 cm szerokości. Oznacza to, że zostawiły je zwierzęta wielkości około 2,5 metra. Jak opisują autorzy, były też mniejsze osobniki o długości około pół metra.

Współautor artykułu, Grzegorz Niedźwiedzki z Uniwersytetu Warszawskiego, wyjaśnia, że waga tego znaleziska polega na tym, że są to bardzo stare tropy, pozostawione przez zwierzęta z czterema łapami i palcami, w osadach płytkiego morza i jego brzegu. Jak dodaje, oznacza to, że takie czworonogi istniały blisko 20 mln lat wcześniej niż do tej pory przypuszczano.

W 2002 roku badacze znaleźli pierwszy okaz odcisku łapy tetrapoda. Wówczas nie wiedziałem, że to tak ważny z naukowego punktu widzenia obiekt paleontologiczny. Dopiero kolejne znaleziska z 2004 r. i 2007 r. oraz 2008 r. wyjaśniły zagadkę tajemniczych odcisków z Gór Świętokrzyskich — mówi.

Powszechnie uważa się, że tetrapody wyewoluowały z ryb, a formą przejściową miały być elpistostegidy — czyli grupa kopalnych ryb trzonopłetwych. Przykładem zwierzęcia z grupy elpistostegidów jest Tiktaalik (nazwa w języku Inuitów oznacza rybę, miętusa), którego skamieniałość odkryto w 2006 r. w arktycznej części Kanady. Tiktaalik miał tak zbudowane płetwy piersiowe, że mogły się zginać w połowie. Poruszał się na nich jak na łapach. Dzięki temu zwierzę mogło spędzać dużo czasu także na lądzie.

Jak mówi współautor artykułu, Marek Narkiewicz z Polskiego Instytutu Geologicznego, dzięki najnowszemu odkryciu nie tylko przesunięto wiek pojawienia się najstarszych znanych czworonogów. Wyeliminowaliśmy również elpistostegidy jako przodków czworonogów. Okazuje się, że elpistostegidy żyły już po ich pojawieniu się - podkreśla.

Istotny w polskim odkryciu jest fakt, że znalezisko z Gór Świętokrzyskich jest starsze o 10 mln lat od najstarszych skamieniałości elpistostegidów. Możliwe, że te ostatnie nie były formą przejściową pomiędzy rybami a tetrapodami, ale zwierzętami reliktowymi, które przetrwały jako osobna gałąź ewolucyjna.