Noc u Maud

Zmarł Eric Rohmer

 Anna Rzeczycka

Tekst z  12/01/2010 Ostatnia aktualizacja 18/01/2010 12:02 TU

W Paryżu zmarł w poniedziałek, 11 stycznia, w wieku lat 89, sławny filmowiec Eric Rohmer, autor takich filmów jak Moja noc u Maud, Kolano Klary, czy nagrodzony Złotym Lwem w Wenecji Zielony promień.

Rohmer (z urodzenia Maurice Scherer), urodził się w roku 1920 w Tulle (Corrèze). Najpierw uprawiał zawód profesora literatury, potem był krytykiem filmowym, zakładając wraz z Jacques'em Rivette La Gazette du Cinéma.

Pierwszy film krótkometrażowy zrealizował w roku 1951, stając się wkrótce jednym z czołowych przedstawicieli Nowej Fali.

Swój ostatni film, Miłość Astrei i Celadona (wedle siedemnastowiecznej powieści sentymentalnej Honoriusza d'Urfé), pokazał na Festiwalu w Wenecji w roku 2007. Oświadczył wówczas, że po nim przechodzi na emeryturę.

Sławę przyniosły mu "Przypowieści moralne" - cykl sześciu filmów zrealizowanych w latach 1962-72, po których przyszedł cykl 6 filmów, zatytułowany "Komedie i przysłowia", co zapożyczył od Musseta.

Ze względu na subtelną analizę uczuć, jaką starał się zawrzeć w swoich filmach, mówiono o nim jako o filmowym dziedzicu Marivaux i Musseta.

Plakat ostatniego filmu Erica Rohmera (2007).
© Rezo Films

"Miłości Astrée i Céladona"  ostatni film Erica Rohmera

Światło, barwy, żywość obrazu, połyskująca zieleń trawy, wdzięk młodej kobiety z rozwianymi na wietrze jasnymi włosami , przejrzystość jej białej sukienki, cień wysmułkych nóg.  Już pierwsze kadry wprowadzają nas w istotę najnowszego, wspaniałego filmu Erica Rohmera Les Amours d' Astrée et de Céladon (Miłości Astrée i Céladona) – grę lustrzanych odbić, iluzji i poruszającej zmysłowości.

Dziewczyna o płowych włosach jest pasterką, nosi imię Astrée i jest reinkarnacją bohaterki arcydzieła literatury barokowej L' Astrée Honoré d' Urfé. Po Markizie O, Percevalu z Galii, Angielce i księciu, Miłości Astrée i Céladona są czwartą adaptacją historyczną Erica Rohmera. I choć powieść Honoré d' Urfé powstała na początku XVII wieku, a jej akcja rozgrywa się wśród druidów i nimf, w wyimaginowanej Galii, w której współżyją radośnie paganizm, chrześcijaństwo i mitologia rzymska, to film 87-letniego Rohmera – jednego z największych twórców kina światowego -  zachwyca swą nowoczesnością, lekkością i świeżością. 

W tekście barokowego pisarza francuski reżyser znalazł motywy, które fascynują go od 50 lat: tematy transformacji i przebrania, nieporozumienia, nieadekwatności różnych punktów widzenia, erotyzmu i oczywiście  języka oraz jego znaczenia. Jego bohaterowie są młodzi i piękni - Astrée i Céladon kochają się bez pamięci, ale z powodu konfliktu dzielącego ich rodziny, ze swą miłością muszą się ukrywać. Wszystko zaczyna się od maskarady, w czasie której Céladon, pragnąc zadowolić rodziców, udaje, że zadurzył się w innej młodej osobie. Astrée odkrywa te zaloty i w wielkim wzburzeniu zrywa z kochankiem. Céladon, który otrzymuje rozkaz zniknięcia z jej oczu raz na zawsze, jest tak zrozpaczony, że rzuca się do rzeki, traci przytomność i budzi się dopiero w ramionach nimf. Odzyskawszy siły, wiedzie życie ermity i buduje w lesie świątynię na cześć swej bogini Astrée, żyjąc nadzieją, że wezwie go ona do siebie. Ale ponieważ oczekiwanie się przedłuża, nie mogąc już dłużej żyć w niepewności, postanawia zbliżyć się do wybranki swego serca, ale w kobiecym przebraniu.

W bukolicznym filmie Rohmera, inspirującym się między innymi malarstwem Nicolas Poussin,  rodzaje męski i żeński ulegają pomieszaniu, ginie granica między epokami. Kostiumy, muzyka, architektura i mitologia stają się dla reżysera źródłem zamierzonych i paradoksalnych anachronizmów. W świecie ułudy i namiętności fałszujących percepcję rzeczywistości jedynym probierzem prawdy jest sztuka: poemat wyryty na drzewie, medalion z portretem Astrée. Poemat jest dowodem  niewinności i wierności kochanka, a medalion świadczy o tym, że nie zginął on w nurtach rzeki.

Miłości Astrée i Céladona pokazane zostały na 64. festiwalu filmu w Wenecji. Reżyser do Włoch nie przyjechał, wyjaśniając, że nie czuje się najlepiej i że nie chciałby, aby myślano, iż zamierza – jak się wyraził - założyć hodowlę lwów. W wywiadzie dla agencji France Presse powiedział z kolei, że Miłości Astrée i Céladona są ostatnim jego filmem: "Mam 87 lat, a reżyseria, przede wszystkim tak, jak ja ją sobie wyobrażam, wymaga wysiłku fizycznego, do którego coraz mniej się nadaję." Na pytanie, co by robił, gdyby nie został filmowcem, Rohmer odpowiada najczęściej, że nie wie. Miał ochotę pisać, wykładał literaturę w liceum, ale nie zdał trudnego egzaminu dla profesorów licealnych "agrégation", zaczął więc pisać krytyki filmowe między innymi w miesięczniku "Cahiers du Cinéma", a w latach 1957- 1963 zajmował stanowisko redaktora naczelnego pisma. Był jednym z pierwszych krytyków tego przeglądu – wylęgarni talentów Nowej Fali , który podjął się realizacji filmów; uznanie widzów przyniosła mu jednak dopiero Moja noc u Maud, obraz nakręcony w 1969 roku.

Rohmer – przenikliwy obserwator komedii ludzkiej i historii miłosnych – zwany czasami Mussetem lub Marivaux francuskiego kina – swe dzieło ułożył w kilka serii. Po 6 Opowieściach moralnych w latach 60., nakręcił Komedie i przysłowia, a w latach 90. Opowieści czterech pór roku . "Moje filmy są jak bajki -  mówi – są to jednak bajki realistyczne, takie jak te, które pisał Maupassant." 

Wielka szkoda, że Miłości Astrée i Céladona okazały się rzeczywiście ostatnią bajką Erica Rohmera.