Teatr

Jean-Luc Lagarce, dzieła zebrane - 10/01/2001

 Agnieszka Kumor

Tekst z  28/01/2010 Ostatnia aktualizacja 28/01/2010 18:22 TU

Wydawnictwo Les Solitaires Intempestifs, założone przez Jean-Luca Lagarce'a w Belfort, wydało ostatnio dwa tomy jego pierwszych sztuk. W trochę odwrotnej kolejności ukazują się dzieła tego wybitnego, przedwcześnie zmarłego autora, bowiem kilka lat temu ukazały się jego ostatnie, napisane tuż przed śmiercią, sztuki. Jest wśród nich wspomniany Tylko koniec świata i dwie inne sztuki: Siedziałem w domu i czekałem aż spadnie deszcz oraz Daleki kraj, dwie najczęściej tłumaczone i grywane w świecie sztuki Jean-Luca Lagarce'a.

Wydaje mi się, ale mogę się mylić, że jego teatr nie był dotychczas tłumaczony na język polski, wydanie trzech tomów dzieł zebranych tego autora w niezależnym wydawnictwie Les Solitaires Intempestifs to świetna po temu okazja.

Niemal wszystkie sztuki Lagarce'a oscylują wokół motywu powrotu syna do domu. Syn wraca, by umrzeć lub by powiadomić rodzinę o swej bliskiej śmierci. Jean-Luc Lagarce jest autorem dwudziestu kilku sztuk teatralnych i dziennika, który prowadził od roku 1978, kiedy zaczął parać się teatrem, aż do śmierci. Na twórczości tego wybitnego i „płodnego” twórcy - był zarazem aktorem i reżyserem, założył również niezależną kompanię teatralną - zaważył pewien znaczący fakt z jego życia: w roku 1986 Lagarce dowiedział się, że jest chory na AIDS. Rozpoczął wówczas dramatyczną, długoletnią walkę z chorobą, która pokonała go w roku 1995. Umierając, Lagarce miał 38 lat.

Prawdziwym wyzwaniem dla biorącego się za tłumaczenie tych sztuk jest charakterystyczny język ich autora. Pełno w nim układanek gramatycznych, bohaterowie powtarzają często wypowiadane zdania, za każdym razem zmieniając czas, próbują sprecyzować myśl, szukając adekwatnej formy gramatycznej. Czasowniki w języku francuskim mają wiele form gramatycznych – od najprostszych, właściwych językowi codziennemu, po wyszukane, mające swój źródłosłów równie dobrze w dialekcie ulicy, jak i w dziełach, będących filarami francuskiej literatury. Rozmaitość form czasu przeszłego w języku francuskim z pewnością znalazłaby odpowiednik w omówieniach i dopełnieniach w języku polskim. Cały wic w tym, by znaleźć właściwą do nich drogę. Materiał zatem interesujący – zarówno dla tłumacza, jak i dla reżysera.

Teatr Lagarce'a to teatr małej codzienności, ale codzienności podniesionej do wymiaru uniwersalności, codzienności magicznej, którą Lagarce tworzy właśnie za pośrednictwem języka. Odnajdziemy w nim humor Ioneski, lekkość Marivaux, tragizm Becketta, drapieżność Geneta, ironię Kafki, przewrotność Wedekinda, naiwność Swifta.

Myślę, że te wizytówki wystarczą.