2001-05-17 Rysunki romantyków

 Piotr Błoński

Tekst z  08/02/2010 Ostatnia aktualizacja 08/02/2010 14:50 TU

Rozkoszne Muzeum życia romantycznego! Za każdym razem kiedy przyciąga  nas do niego jakaś nowa wystawa przeżywamy jakieś mini-misterium nurkując z kamienno-asfaltowej, jednostajnej ulicy Chapsal w przejście między wysokimi murami by znaleźć się niespodziewanie w ogródku pomiędzy zgoła nie miejskimi pawilonikami składającymi się na to muzeum. Czas za naszą chętną zgodą zamiera i oto gotowi jesteśmy do wizyty: nie są to wielkie wystawy, bo i przestrzeń skromna, ale może właśnie dlatego za każdym razem udaje się komisarzom skoncentrować w nich to co najistotniejsze.

Tym razem mamy do czynienia z rysunkami romantyków. Smaku wystawie dodaje fakt, że są to rysunki nigdy szerszej publiczności nie pokazywane, jako że pochodzą ze zbiorów prywatnych, i zresztą cała prywatność charakteru tego zakątka cudownie współgra z prywatnoością eksponatów.

Są to rysunki, pastele i akwarele takich autorów, jak Delacroix, Géricault, Chassériau, lecz także Wiktora Hugo, Gérarda de Nerval, Teofila Gautier, Charlesa Baudelaire’a, no i  George Sand, która w tym muzeum jest i tak wszechobecna. Trzeba pamiętać, że francuski romantyzm cokolwiek się różni od polskiego przez to że odniesienia narodowe nie zajmują w nim tak poczesnego miejsca; za to jest przede wszystkim stanem ducha i oczywiście buntem, ale buntem dekadenckim, poczuciem, że niczego nie sposób dokonać na miarę heroicznej epoki która właśnie minęła – lat rewolucji i Napoleona.

W konsekwencji poszukuje emocji jakby zastępczych, żywi się nostalgią, snem,  znajdywanych w dawniejszych epokach, lub w odległych krainach: postawą właściwą romantykowi jest tyleż zaduma, co żądza podróży. Nic tak dobrze nie oddaje tej postawy jak właśnie szkice, rysunki czy akwarele, w których dozwolona jest spontaniczność – w porównaniu z twardymi zasadami sztuki klasycyzującej. Szkice te ewokują więc minioną chwałę epoki napoleońskiej, podkreślając jej epickość, przy czym fantazja coraz bardziej przeważa nad historią - ale bardziej jeszcze czerpią natchnienie ze średniowiecznych kronik, legend, baśni. Są one przedstawiane na tle gotyckiej architektury, która nabiera w tych zapisach symbolicznego, tajemniczego znaczenia.

Drugą wielką domeną jest krajobraz i folklor, uwieczniany w poszukiwaniu malowniczości; mnożą się też chwytane na poczekaniu portrety, szczególnie kobiet, w wymyślnych strojach czy dezabilach, dla których inspirację czerpie się z wszystkich epok i stylów, portrety  kobiet w zadumie, kobiet zalotnych, tajemniczych, niepokojących… Ogromną rolę odgrywa fascynacja Orientem – a konkretnie odkrywaną wtedy przez Francuzów północną Afryką, Algerią i Marokiem, gdzie prócz malowniczości odkrywają oni olśniewające światło i barwy, nie do pomyślenia nie tylko w klimacie północnej Europy, ale i w zastanych kanonach sztuki.

Bo też to pokolenie które samo uważało się za stracone, a przynajmniej tak głosiło, w tych wszystkich szkicach wiarusów, dam i rycerzy, wróżek i  niewolnic, katedr i ruin, lwów i koni, a wreszcie w niezliczonych scenach salonowych dokonuje ważnej przemiany w sztuce, eksplorując możliwości jakie zapewnia swobodna kreska czy plama, ostry kontrast, efekt rozlewającej się farby, materia papieru,  wykorzystywane dla podkreślenia dramatyzmu sceny czy psychologii postaci – wszystko to w najzupełniejszej opozycji do wygładzonej sztuki klasycyzmu. Ale poza tymi dosyć oczywistymi refleksjami wystawa przynosi bardziej bezpośrednie satysfakcje dzięki fenomenalnej zręczności, maestrii z jaką Delacroix czy Géricault porafią rzucić  na papier, w kilku kreskach i plamach, swoje bystre spotrzeżenia i wyszukane fantazje.