2003-05-22 Henri Cartier-Bresson w Bibliotece Narodowej

 Piotr Błoński

Tekst z  08/02/2010 Ostatnia aktualizacja 08/02/2010 17:09 TU

O kogo chodzi ? – taki to tytuł nadano wielkiej retrospektywie Henri Cartier-Bressona w nowym Gmachu Biblioteki Narodowej w Paryżu. Tytuł ten ma sugerować że 350 wystawionych dzieł tej żywej legendy fotografii jaką jest Cartier-Bresson który w sierpniu skończy lat 95, pozwoli widzom dotrzeć do jego osobowości. A wtajemniczeni tłumaczą, że równocześnie nawiązuje do charakterystycznego pytania które zwykł zadawać Cartier-Bresson: „o co chodzi?”

Wystawa zorganizowana została przez krąg rodziny, bliskich i kilku wybranych osób które zawiadują dorobkiem artysty pod kierunkiem Roberta Delpire, skądinąd dyrektora powstałej niedawno Fundacji imienia Cartier-Bressona. Skomponowana jest klasycznie, w zasadzie wierna chronologii twórczości – obok najsłynniejszych fotografii, takich jak przechodzień skaczący przez kałużę przy dworcu St Lazare, akt Leonor Fini, portrety Matisse’a, Bonnarda, Braque’a, tancerki z Bali, robotnicy w sowieckiej stołówce, pogrzeb Mao i wiele wiele innych – obok nich zatem znajdujemy nieco rysunków, pamiątek osobistych, także filmów – bo Cartier-Bresson był asystentem Jeana Renoira w trzech jego pierwszych filmach.

Wcześniej związany był z surrealistami, później zjeździł pół świata – od Indonezji po Afrykę, od Rosji i Rumunii po Kubę, Meksyk i Stany Zjednoczone, fotografował wojnę domową w Hiszpanii, a po wojnie, której większą część spędził w stalagu z którego zdołał uciec za trzecią dopiero próbą, założył, wraz Robertem Capą i Davidem Seymourem równie dziś legendarną jak on sam agencję, a właściwie spółdzielnię fotografików Magnum Photos.

„Cartier Bresson dokonał w swej twórczości połączenia fotografii reporterskiej z fotografią artystyczną, z czego zrodziła się wielka sztuka” –    ta krótka definicja amerykańskiego fotografa Egglestona chyba najlepiej streszcza « o co chodzi ».

Kiedy Cartier Bresson jedzie do Chin, to pokazuje że mieszkają tam ludzie, i że są to Chińczycy – pisała o nim Susan Sonntag.

Wypisano tysiące stron na temat « decydującej chwili », czyli tego, co zdaniem samego Cartier Bressona stanowi o jakości fotografii. Ale, jak to często bywa w wypowiedziach wybitnych twórców, reszta jest w domyśle. W jego wypadku tą resztą jest nieprawdopobna zdolność do zawarcia w kompozycji ulotnego zdawałoby się ujęcia istnej choreografii postaci, przedmiotów, planów, światła i cienia. Resztą jest też nieustająca ciekawość świata, przejawiająca się zarówno w tym, że umiał się on znaleźć nie tylko w deydującej chwili, ale i decydującym miejscu, jak i w tym, że dotyczyła tak podstawowych pytań, jak dzieciństwo, starość, miłość, bunt, czy po prostu własne miasto. I jeszcze to, że Cartier Bresson nie psychologizuje. To sprawia że jego fotografie wydają się hermetyczne, narzucają dystans. Ta odmowa psychologizacji jest też cechą która odróżnia go od jego własnych naśladowców, których jest legion : wszak mówi się o stylu Magnum !

Ludzie myślą, zamiast patrzeć . Fotografia, to czysta mechanika. Co innego rysunek. Rysunek bada, mówi w wywiadzie dla Libération Cartier-Bresson, który od trzydziestu lat poświęca się rysowaniu a poza pejzażem już nie fotografuje. Ale jego legenda zatacza coraz szersze kręgi i wystawa w Bibliotece Narodowej stała się okazją do powszechnego we francuskich mediach hołdu dla Cartier-Bressona – oka wieku dwudziestego.