2006-03-16 Picasso i Dora Maar

 Piotr Błoński

Tekst z  11/02/2010 Ostatnia aktualizacja 11/02/2010 16:13 TU

Picasso uchodzi za potwora, który pożerał i przetrawiał wszystko co napotykał – chodzi tu o jego zdolność do wykorzystywania i reinterpretacji wszelkich pomysłów artystycznych – ale także za człowieka który przez samą swą egotyczną osobowość eksploatował do szpiku swoich bliskich. Toteż zapowiedź wystawy w paryskim Muzeum Picassa poświęconej latom współżycia i współtworzenia z Dorą Maar, słynną Kobietą płaczącą z wielu portretów mistrza, domniemaną ofiarą potwora, nasuwa najpierw skojarzenia biograficzne – z domieszką sensacji – niż artystyczne.

Faktem jest że porzucona przez Picassa ostatecznie w 1945 roku, Dora Maar spędziła pozostałe 52 lata życia w samotności i odosobnieniu. Ale wystawa dotyczy owych dziesięciu poprzednich lat i pokazuje – że relacja Picasso-Dora Maar wcale nie była taka prosta  i to zarówno na niwie artystycznej jak sentymentalnej. To ona w 1935 roku zaaranżowała pierwsze spotkanie w istniejącej do dziś znanej kawiarni Deux Magots, by skłonić Picassa do przyjścia do jej pracowni celem sportretowania go. Dora Maar była już wtedy, w wieku 28 lat, znanym fotografem, obracała się w kręgu surrealistów, przyjaźniła się z Man Rayem, Georgem Bataillem i Paulem Eluardem. Efektem tego rendez vous było 25 portretów Picassa – pokazane są na początku wystawy – oraz wieloletnie, pełne napięć, ale i dialogu artystycznego współżycie.

W 1935 roku Picasso, choć uznany i sławny, przeżywał okres wątpliwości i właściwie przestał malować: pisał poezje. To pod wpływem Dory powrócił do malarstwa i do zainteresowania awangardą, a także polityką – biografowie przypuszczają, że to także pod wpływem Dory Picasso zapisał się w 1944 roku do Francuskiej Partii Komunistycznej. Zresztą w drugiej połowie lat trzydziestych okoliczności sprzyjały zaangażowaniu – to lata walki i zwycięstwa Frontu Ludowego we Francji, a w Hiszpanii - wojny domowej. Dora ułatwiła mistrzowi to zaangażowanie.

W okresie powstawania Guerniki Dora Maar nie tylko wspomagała Picassa robiąc dla niego eksperymenty fotograficzne na szklanych kliszach, ale wykonała pełną dokumentację fotograficzną historii powstania tego emblematycznego dzieła – dziś wystawionego w muzeum Reina Sofia w Madrycie. Ponad sto fotografii Dory Maar składa się na unikalny reportaż, pokazany po raz pierwszy w paryskim Muzeum Picassa. Ale mało tego: bliższa analiza potrafiła wykazać, że Picasso wykorzystywał te fotografie na poszczególnych etapach procesu tworzenia tego obrazu, czerpiąc z nich inspirację dla dalszych rozwiązań.

Dora Maar była modelką dla wielu interpretacji motywu Kobiety w kapeluszu czy Kobiety siedzącej, ale przede wszystkim modelką i inspiracją dla niezliczonych portretów i kompozycji o dramatycznym charakterze, kobiet płaczących lub błagających, chimer i innych stworów mitologicznych – z tym że wcale niekoniecznie jest na tych obrazach przedstawiana jako ofiara: równie dobrze może się kojarzyć z jakimś drapieżnym ptakiem o krwistoczerwonym dziobie i ostrych szponach. Twórczość Picassa w tym okresie obraca się w kręgu spraw tragicznych, życia i śmierci, mitu i przemocy. Nie ulega wątpliwości że tego rodzaju wrażliwość pobudziło jego współżycie z Dorą Maar: była to nie lada osobowość.