2006-04-20 Ręce Rodina

 Piotr Błoński

Tekst z  11/02/2010 Ostatnia aktualizacja 11/02/2010 16:42 TU

Wystawa o której dziś opowiem, zajmuje jedną malutką salkę w paryskim Muzeum Rodina: a szkoda, bo zasługiwałaby na wypełnienie całej tzw. Kaplicy, czyli miejsca wystaw czasowych w budynku wejściowym; jedyne pocieszenie, to wydana przez muzeum w ubiegłym jeszcze roku  książeczka pt. „Rodin – ręka ujawnia człowieka” – która służy za katalog. I odwrotnie – ta wystawa dopełnia treści książeczki. Wystawa nosi tytuł „Rodin – ręce artysty”.

Ręce u Rodina bywały samodzielną rzeźbą – jak dwie dłonie składające się na słynną Katedrę; bywały jej zasadniczym elementem – jak w wielu wersjach rzeźby pt. Ręka Boga – gdzie w boskiej dłoni, niby w gnieździe, tkwi człowiecze ciało, albo dla odmiany w Ręce Szatana, która znienacka wyłania się z bloku marmuru by zawładnąć ciałem skupionej na modlitwie kobiety, czy też jak w Sekrecie – gdzie dwie dłonie zamykają się na bliżej nieokreślonym przedmiocie.

Ręce i dłonie bywają też elementem ważnym dla kompozycji i dla ekspresji – jak choćby w Mieszczanach z Calais – gdzie, wyolbrzymione, bezradnie zwisają wzdłuż ciał, albo dramatycznie węzłowate, kurczowo zaciskają się na fałdach szat. Na dobrą sprawę rzadkie są rzeźby Rodina, gdzie ręka nie ma swej funkcji – bo nawet ich brak w takich dziełach jak Medytacja albo Muza Whistlera jest celowy i podporządkowany ekspresji – oba te akty są, niczym uszkodzona antyczna rzeźba, pozbawione ramion.

Ale cały smak tej niewielkiej wystawy, to dziesiątki i dziesiątki rąk, rączek, w glinie, gipsie lub marmurze a także rysunków które Rodin wykonywał, częstokroć przerywając w tym celu pracę nad jakąś większą rzeźbą. Odkładał je do koszy lub do specjalnych szufladek gdzie ustawiał je starannie niczym kolekcję motyli. Wśród najrozmaitszych fragmentów – rąk, nóg, ramion, główek, które Rodin zbierał by od czasu do czasu je sobie zestawiać dla sprawdzenia jakiegoś pomysłu, te wszystkie dłonie zajmowały miejsce uprzywilejowane.

Pytanie – „czy mogę popatrzeć na ręce?” – sprawiało Rodinowi wielką przyjemność, wspominał malarz sir Gerald Kelly. Rodin wyciągał wtedy te fragmenty – kończyny, jak je nazywał, obracał do światła i sam wpatrywał się w nie z dumą. Czasem pokazywał wybrane sztuki z własnej inicjatywy odwiedzającym go w pracowni gościom, bardzo ostrożnie wysuwając szufladki – była to oznaka szczególnej sympatii.

Dłonie w spoczynku, dłonie zaciśnięte, dłonie rozwścieczone, dłonie o szponiastych palcach, wypielęgnowane dłonie poety, subtelne dłonie pianisty, dłonie kościste, cierpiące, dłonie chłopskie, dłonie dziecięce – szufladki skrywały całe światy, całe populacje wzbudzone  przez lata pracy nad formami ludzkiego ciała. Te dłonie Rodina prędko też znalazły uznanie wśród kolekcjonerów: wyprosiło rzeźbiarza o kilka egzemplarzy muzeum w Sztokholmie, a i on sam zapisał całą ich serię nowojorskiemu MOMA – z wdzięczności za otwarcie w nim specjalnej galerii jemu poświęconej. Kilka osób otrzymało taką dłoń w prezencie od rzeźbiarza – i zresztą Muzeum Rodina postanowilo już w latach 30-tych kontynuować tę tradycję, wydając serie odlewów. Także i dziś można w przymuzealnym sklepiku nabyć, stosunkowo niedrogo, brązowy odlew takiej czy innej rączki.

Dodajmy dla porządku że wystawę uzupełniają rysunki i fotografie wykonane za życia Rodina w jego pracowni. Rodin korzystał zresztą z fotografii – m.in. fotografii rąk tancerki Loïe Fuller.

Znakomicie tę wystawę podsumowuje rzeźba szczególna – odlew ręki Rodina trzymającej malutki tors kobiecy: odlew ten, wykonany na kilka miesięcy przed śmiercią mistrza, został przeniesiony w marmur przez Alberta Rudomina który wkomponował weń autentyczną małą rzeźbę mistrza. Piękny symbol i piękny paradoks, bo, jak napisał Georges Didi Huberman, jest to dzieło Rodina do którego Rodin nie przyłożył ręki, autoportret którego Rodin sam nie zrealizował, bezstylowa ręka dzierżąca esencję stylu Rodina.