ترانۀ ناسروده

آوازهای آمریکای لاتین: مرسدس سوسا

به قلم : فرید وهابی

تاریخ انتشار مقاله  20/11/2009 به روز شده  20/11/2009 15:20 TU

مرسدس سوسا

روز چهارم اکتبر گذشته (۱٢ مهر ۱۳۸۸)، ملت آرژانتین و شاید تمام جهان اسپانیایی زبان، یکی از بزرگ ترین هنرمندان خود را از دست داد. خانم مرسدس سوسا* در سی سال اخیر، ترانه سرایی پیشگام و مردمی آمریکای لاتین را نمایندگی می کرد.

در آمریکای لاتین، ترانه سرایی پیشرو و"سطح بالا"، الزاماً با تعهدات سیاسی درآمیخته است. تقریباً همۀ خوانندگان مهم این قاره، حداقل در دورانی از زندگی شان، فعالیت های مستقیم یا غیرمستقیم سیاسی داشته اند. تقریباً همگی "چپ" بوده اند، و بالاخره همگی گهگاه ترانه هایی خوانده اند که می توان "سیاسی" توصیف شان کرد.

مرسدس سوسا در کنسرت هایش معمولاً با طبل سنتی آمریکای جنوبی- بومبو- به صحنه می آمد

مرسدس سوسا هم از این قاعده مستثنی نبود، با این حال آثار او به ترانه های "مقاومت" محدود نمی شود. خانم سوسا اشعار عاشقانه و گاه بسیار لطیف شعرای بزرگ اسپانیایی زبان را نیز فراوان خوانده است.

 

بدون شک زوال رژیم های دیکتاتور در کشورهای آمریکای لاتین، بر زندگی حرفه ای همۀ خوانندگان و هنرمندان مهم این قاره تأثیر گذاشت. آثار مرسدس سوسا هم در سال های بعد از سقوط دیکتاتوری نظامی آرژانتین رنگ و حال و هوای دیگری گرفت.

نظامی های آرژانتین در ٢۴مارس سال ۱۹۷٦ به قدرت رسیدند و از همان ابتدا عرصه را برهنرمندان تنگ کردند. اما مرسدس سوسا که از سال ها قبل هوادار حزب کمونیست بود، در کشور باقی ماند و تلاش کرد به کار خود ادامه دهد. از همین دوران، بخصوص در برزیل، او به "صدای آزادی" مشهور شد. با این که زبان برزیلی ها پرتغالی است، اما شاید فشار دیکتاتوری نظامی که از سال ۱۹۶۴ در این کشور آغاز شده بود، کاری کرد که برزیلی ها هم سخت به صدای خوانندۀ آرژانتینی دل بستند.

مرسدس سوسا توانست حدود سه سال در کشور خود دوام بیاورد و یکی دو آلبوم هم ضبط کند. اما عاقبت در سال ۱۹٧۹، هنگامی که می خواست کنسرتی برگزار کند، همراه با تماشاگران دستگیر، و پس از آن ناچار به ترک آرژانتین شد.

خانم سوسا تا سال ۱۹۸٢ در پاریس و مادرید زندگی کرد و دوباره به وطن بازگشت. اوضاع سیاسی آرژنتین - بعد از شکست در جنگ با انگلستان بر سر مالکیت جزایر فالکلند- کم کم تغییر کرد و روند شکل گیری یک حکومت دموکراتیک از سال ۱۹۸۴ آغاز شد.

 

مرسدس سوسا در سال های آخر عمر، همراه با شکیرا خوانندۀ پاپ

آثار مرسدس سوسا نیز از همین سال ها، اندکی تغییر شکل داد. این تغییر نه در اشعار، که در موسیقی محسوس است. از اوایل دهۀ هشتاد، رنگ آمیزی پاپ در کارهای او جلوۀ بیشتری یافت و سازهای برقی تا اندازه ای جای سازهای بومی را گرفت.

این تغییر سبک از نظر برخی دوستداران مرسدس سوسا، ناشی از روابط فزایندۀ او با  هنرمندان برزیلی، و همکاری با موسیقی دانان پاپ این کشور است. اما می توان سئوال کرد که آیا تغییر محیط سیاسی آرژانتین و نابودی دیکتاتوری های نظامی در اکثر کشورهای آمریکای جنوبی، خواه ناخواه دنیای موسیقی هنرمندانی چون مرسدس سوسا را تغییر نداد؟

 

خانم مرسدس سوسا که سال های اخیر را با بیماری سخت گذراند، در هفتاد و چهار سالگی در بوئنوس آیرس از دنیا رفت.

 

                                 *Mercedes Sosa