ترانۀ ناسروده

آوازهای آمریکای لاتین: آتاهوالپا یوپانکی

به قلم : فرید وهابی

تاریخ انتشار مقاله  17/12/2009 به روز شده  01/01/2010 16:06 TU

آتاهوالپا یوپانکی

آتاهوالپا یوپانکی* (١٩۰٨-١٩٩٢)، خواننده، شاعر، نویسنده و نوازندۀ بسیار ماهر گیتار، یکی دیگر از شخصیت های استثنایی دنیای ترانه سرایی آمریکای لاتین است. تأثیر او از اروپا و آمریکای شمالی گذشته و با کمی تأخیر، به کشورهایی چون ایران هم رسیده است.

نام اصلی آتاهوالپا یوپانکی* (١٩۰٨-١٩٩٢)، هکتور روبرتو چاورو** بود. اواین شهرت را از همان نوجوانی انتخاب کرده بود. آتاهوالپا نام آخرین پادشاه یا امپراطور اینکا است که توسط فاتحان اروپایی کشته شد و  یوپانکی نیز در میان سرخپوستان تیرۀ کچوا، لقبی افتخارآمیز محسوب می شود.

 

نواختن ویولون و گیتار را از شش سالگی شروع کرد. بعد از مرگ پدر، به دنبال کار، و در عین حال با روحیه ای ماجراجویانه، سفرهای درازی را در آرژانتین آغاز کرد. طی این سفرها بود که او با زندگی فقرزدۀ روستاییان و تبعیض شدید میان اروپایی تبارها و دیگر اقوام ریشه دار کشورش آشنا شد.

سال ١٩٢٨ در بوئنوس آیرس خبرنگاری کرد و سپس همراه با یک محقق مردم شناس، به گشت و گذار در بولیوی پرداخت.

 

دوران سفرهای طولانی با اسب

از همین دوران، خواندن برخی شعرهایش را همراه با گیتار شروع کرد، اما آغاز کار حرفه ای او را باید نخستین سال های دهۀ پنجاه دانست. یوپانکی در این سال ها به فرانسه سفر کرد و با روشنفکران وهنرمندان بزرگ زمانه مرتبط شد. لویی آراگون، پیکاسو، پل الوار، از جمله اعضاء این قبیلۀ هنری بودند که در آن دوران در پاریس مستقر شده بود.

از طریق همین روابط، سرانجام با ادیت پیاف آشنا شد و او بود که یوپانکی را در سالن تئاتر آتنه به تماشاگران فرانسوی معرفی کرد.

 

از آن زمان به بعد، یوپانکی بیش از ١۵۰۰ ترانه ساخت که همگی از سنت های موسیقایی رایج در آرژانتین سرچشمه گرفته است.

با این که او از دهۀ پنجاه تا سال های آخر عمر، در بزرگ ترین و معتبرترین سالن های کنسرت دنیا آواز خواند، اما کسانی که او را روی صحنه دیده اند، از فروتنی خالصانه اش تعجب کرده اند. یوپانکی تا زمانی که پشت میکروفون نمی نشست، معذب و انگار خجالت زده بود. گیتار به دست و شاید دستپاچه، تعظیم عجولانه و ناشیانه ای تحویل می داد و بعد به سرعت، تمام هوش و حواس و توجه خود را روی گیتارش متمرکز می کرد. انگار که ترجیح می داد حضور صدها تماشاگر کنجکاو را به کلی فراموش کند.

 

 

چند سال قبل از مرگ، خبرنگار مجلۀ موسیقی کروس*** چاپ پاریس، از او پرسیده بود: شاعر بودن یعنی چه؟

و یوپانکی پاسخ داده بود: "از نظر من نوعی تعهد به حقیقت است".

او با کمال میل عنوان خوانندۀ مردمی را می پذیرد و وقتی خبرنگار می گوید که در سال های اخیر، ترانه های مردمی در فرانسه دچار بی ریشگی شده اند، پاسخ می دهد: "این وضعیت در خیلی از جاهای دنیا پیش آمده... در کشور ما پرنده ای هست که آواز همۀ پرندگان دیگر را تقلید می کند، اما آواز مستقلی از خودش ندارد... چه عقوبتی! شاید بعضی ملت ها هم همینطور باشند؟".

یوپانکی در پایان مصاحبه، پیرامون شعر و هنر می گوید: "انسان به طور غریزی میل به تعالی دارد. البته بعضی چیزها او را به طرف پایین می کشد اما انسان همچنان برای بالا رفتن، برای تعالی، مبارزه می کند... [این تلاش و مبارزه]، بهایی است که به خاطر عشق و احترام به فرهنگ می پردازیم"...

 

*Atahualpa Yupanqui

**Hector Roberto Chavero

***Chorus