راه ابریشم

ترکیه و اروپا، نمایشگاه از بیزانس تا استانبول، پلی بروی دو قاره

به قلم : شهلا رستمی

تاریخ انتشار مقاله  21/11/2009 به روز شده  28/11/2009 14:09 TU

ترکیه در تلاش هموار کردن راه برای پذیرفتن این کشور در اتحادیۀ اروپا

نمایشگاه گران پاله،"از بیزانس تا استانبول، پلی بروی دو قاره"، نمایشگاهی بسیار جالب با سیصد شئی که از موزه های استانبول، فرانسه و کشورهای دیگر جهان می آیند و از روز 10 اکتبر تا 25 ژانویه، در جریان است، تاریخچۀ شهری را ترسیم می کند که هشت قرن پیش از میلاد مسیح بر پا نهاده شد. شهری که در آغاز نام بر پا کننده اش، "بیزانس" را برخود گرفت و بعدها طمع ایرانیان، آتنی ها، اسپارت ها و مقدونیه ای ها را بر انگیخت و سرانجام در سال 146 پیش از میلاد تسلیم "رم" شد.

نمایشگاه موزۀ "گران پاله" که در چار چوب فصل ترکیه در فرانسه برپا شده، سرنوشت این شهر و آن چه بر آن گذشته را مرحله به مرحله دنبال می کند. و نظر به اینکه بر دوران یونانی و رومی تاریخ این شهر و نیز شکوه دوران بیزانس بسیار تکیه شده و اشیاء و مجسمه های متعددی این دوران را به یاد می آورند.

به محض ورود به این نمایشگاه که از طراحی بسیار خوبی هم برخوردار است، تماشاگر با دنیائی برخورد می کند که بیشتر شبیه دنیای اروپائی دیگر کشورهای منطقه بالکان است.  

البته دوران پس از بیزانس که طی آن این شهر قسطنطنیه نام گرفت و سپس این نام به استانبول تغییر کرد و پایتخت حکومت عثمانی گردید، نیز از جلای کمی برخوردار نیست و تصاویر شاهانی چون "محمد دوم" و "سلطان سلیم" بازدید کننده را به دنیای هزار و یکشب می برد که بسیار مورد علاقۀ غربیان است.

ناگفته نماند که قطعه ای به نام  سیمرغ در میان این قطعات دیده می شود که مربوط به دوران ساسانی است.

فستیوال بین المللی شهر تورینو به دفاع از سینماگران ایرانی بلند شده است

بیست و هفتمین فستیوال بین المللی شهر تورینو که امسال به ریاست "جیانی آملیو" برگزار می شود، از فراخوانی که خطاب به مقامات دولتی ایران تهیه شده و در آن تصمیم شماری از این مقامات را در ممنوع الخروج کردن هنرمندان به نام و  احترام برانگیز ی چون جعفر پناهی، فاطمه معتمد آریا و مجتبی میر طهماسب ابراز حمایت کرده، تأسف خود را از این خبر اعلام می نماید. مسئولان این فستیوال می نویسند : "نظر به این که فستیوال فیلم تورینو همواره با دقت فراوان احترام به حقوق اشخاص و  آزادی بیان را از نزدیک در همه جا دنبال کرده  از آنها حمایت بی دریغ به عمل آورده است، این بار، از فراخوان بابک پیامی، کارگردان ایرانی در دفاع از همکارانش حمایت می کند .

در فراخوان خود، بابک پیامی پس از اشاره به ابراز انزجار همگان به آنچه که  امروز بر مردم ایران  می گذرد، و پس از دفاع از حق همکارانش به کار در سرزمینی که در آن به دنیا آمده اند و نیز داشتن حق پایه ای هر انسان یعنی سفر به کشورهای دیگر، از همۀ همکاران و دوستان خود میخواهد با دعوت از  جعفر پناهی، فاطمه معتمد آریا و مجتبی میر طهماسب و نیز هر سینماگر دیگری هم که در آینده با مشکل سفر روبرو شود، به عنوان میهمانان ویژۀ فستیوال های خود، از آنها حمایت کنند.

او همچنین از بخش فرهنگی سفارت خانه های خارجی در ایران می خواهد به وزارت ارشاد و فرهنگ نامه بنویسند و خواستار لغو ممنوعیت سفر از هر هنرمند و از جمله  سه هنر مند یاد شده، شوند.

از "جیانی آملیو"، کارگردان به نام ایتالیائی و رئیس تازۀ فستیوال فیلم تورینو پرسیدم چگونه شد که فستیوال تورینو از این فراخوان حمایت کرد ؟

"جیانی آملیو": من این فراخوان را در وحلۀ اول برای حمایت و در وحلۀ دوم به دلایل کاملأ  شخصی امضاء کردم چون من این سه نفر را به خوبی می شناسم. من وقتی میخواستم آنها را دعوت کنم، به من گفتند که آنها نمی توانند از کشورشان خارج شوند. البته شاید اگر من آنها را به خوبی و از نزدیک نمی شناختم کمتر تحت تأثیر قرار می گرفتم. اما این سه نفر در گذشته به فستیوال تورینو آمده بودند. در نتیجه، امروز خواست بزرگ من این است که هر سه را در فستیوال سال آینده در اینجا ببینم.

پرسش : اما امسال هم چون سالهای گذشته شاهد حضور سینمای ایران نیستیم و این حضور تنها از ورای یک ایرانی ساکن خارج از کشور دیده میشود، آیا در شرایطی که سینماگران ایرانی تحت فشار قرار دارند، برخی از ساختن فیلم محروم شده اند و برخی هم از کار و هم از خروج از کشور، آیا این وظیفۀ یک فستیوال نیست که فیلم های آنها را به دیگران نشان دهد و به گونه ای سینمای این کشور را البته با در نظر گرفتن کیفیت فیلم ها، دوباره مطر ح سازد؟

"جیانی آملیو":  بله، من خیلی خیلی خوشحال خواهم شد که بتوانیم سال آینده، در بخش "گزارش مخفیانه" که شامل 10 تا 12 فیلم میشود و هدفش شناساندن یک سینماست، سینمای ایران را شرکت دهیم. ما هم اکنون هم  به چنین تصمیم رسیده ایم البته اگر هنوز هم من  مدیر این فستیوال باشم سینمای ایران رادر این بخش خواهیم گنجاند.

سپس از "جیانی آملیو" که سالها پیش همواره با مدیریت یک فستیوال توسط یک کار گردان چندان نظر موافقی نداشت، پرسیدم این فستیوال چه گونه گذشت و آیا از نتیجه این تجربه جدیدش راضی است ؟

"جیانی آملیو":  بسیار خوب گذشت ولی باید بگویم که من پیش از این فستیوال تغییر عقیده دادم چون فستیوال شهر تورینو فستیوالی است که با فستیوال های دیگر در ایتالیا فرق می کند.  فستیوال تورینو هویت خود را داراست. یعنی فستیوالی است بسیار  جستجوگر که به شکار کارگردانان تازه می رود، سینما های نوین را کشف می کند و در واقع  برای من به گونه ای بازگشت به سالهای اول کارم به شمار می آید. من کارم را با شرکت اولین و دومین فیلمم در بخش "پانزده کارگردانان" فستیوال "کن" آغاز کردم و در اینجا به بیست و پنج و سی سالگی ام باز می گردم. در این فستیوال، من با گروهی از جوانان کار میکنم که با ایده ای که من از سینما دارم هم خوانی دارند، چون برای من سینما به معنای  عشق، علاقه، همراهی کردن دیگران در سالن تاریکی است که تنها نور آن، نور بر پرده و نور در قلب است.

گفتنی است که فستیوال شهر تورینو که به اولین، دومین و سومین فیلم کارگردانان اختصاص دارد در بخش که امسال به وجود آورده و آن را "جشن متحرک " نام گذاشته، فیلمی از یک ایرانی ساکن هلند زیر عنوان  "ناهید = ونوس" ساختۀ "پریسا یوسف دوست" به نمایش می گذارد که در ارتباط بسیار نزدیک با رویدادهای اخیر ایران است. در این فیلم مستند با تصاویری تجربی و پرداختی خاص، با ناهید، خالۀ کارگردان آشنا می شویم که سالها در زندان به سر برده، سپس برای معالجۀ بیماری روانی اش به خارج منتقل شده است.  تلاش کارگردان برای پی بردن به آن چه بر سر ناهید آمده و نیز شکستن  سکوتی که او در آن غرق  است و آگاهی از درد او، با طفره رفتن و پرده پوشی اعضای مرد خانواده روبرو می شود و سرانجام یک زن، مادر کارگردان ماجرای زندگی خواهرش را بدون پرده پوشی و طفره رفتن بیان می کند. این فیلم بسیار تأثر برانگیز پیش از این نیز در فستیوال فیلم های مستند شهر مارسی شرکت کرده بود. هفتۀ آینده مصاحبه با این کارگردان جوان را خواهید شنید.

فللینی، رژۀ بزرگ

حال که در دنیای سینما و به ویژه فستیوال شهر تورینو هستیم به نمایشگاهی اشاره کنیم که به " فدریکو فللینی" کارگردان بزرگ ایتالیائی اختصاص داده شده است . این نمایشگاه که تا روز 17 ژانویه 2010 در محل "ژو دو پم" در کنار میدان کنکورد جریان خواهد داشت، به ویژه در 60 سالگی "زندگی شیرین"، یکی از فیلم های جنجال برانگیز و ماندگار تاریخ سینما، به بازدید کنندگان این امکان را می دهد که از خود بپرسند تا چه حد آثار سینماگری که تاریخ سینما را تحت تأثیر قرار داده است، هنوز از تازگی برخوردار است ؟

برای پی بردن به جایگاه فللینی در سینما معمولأ به دیالوگ شخصیت فیلم "ریکوتا" ساخته "پییر پائولوپازولینی" در سال 1963 اشاره می شود که نقش یک کارگردان را ایفا می کرد. او در جائی می گوید : " فللینی یعنی ایتالیا" !!

در واقع تخیلات پر جوش و خروش و پر بار او باعث شد که فیلم هایش یک هویت سینمائی برای ایتالیا به وجود آورد و نام او تبدیل به صفتی برای صحبت از دنیائی تخیلی و غریب گردید.

در نتیجه از ورای عکس ها، آفیش های اصلی فیلم ها، و نقاشی ها و کاریکاتورهای خود فلینی، بخشی از فیلم های مهم او و از جمله "زندگی شیرین" با صحنه معروف ورود "آنیتا اکبرک" به درون حوزه فواره "تروی" و  پیوستن "مارچلو ماسترویانی" به او، نمایشگاه " فللینی، رژه بزرگ"، چگونگی زایش یک اثر سینمائی را نشان می دهد. این نمایشگاه همچنین پرده از حضور دائمی زندگی خود فللینی  و وسوسه هایش به خصوص در ارتباط  با زنان در همه فیلم هایش بر می دارد.

در واقع زندگی نامه اونشان می دهد که در سال 1920 در شهر "ریمینی" به دنیا آمد و دوران نازیسم ایتالیا را در این شهر با مادری که بسیار خشک بود اما همه زندگی خود راوقف پرورش سه فرزندش کرده بود، گذراند.

"فللینی" در سال 1939 در رم مستقر شد و به کار خبرنگاری، کشیدن کاریکاتور و نوشتن سناریو پرداخت. او همچنین برنامه هائی برای رادیو تنظیم می کرد. توسط یکی از این برنامه ها بود که با همسرش، "جولیتا ماسینا" آشنا شد و در سال 1942 با او ازدواج کرد. پس از آزادی شهر رم در سال 1944 ، مغازه "فانی فیس شاپ" (صورت های مضحک) را گشود که مورد توجه سربازانی قرار گرفت که میخواستند کاریکاتورشان کشیده شود. در همین مغازه بود که با "ربرتو روسیلینی" آشنا شد و همکاری این دو هنرمند از جمله در آثاری چون "رم، شهر آزاد" (1945) متبلور گردید. پازولینی می گفت :" فللینی و روسیلینی هر دو بر این باورند که عشق به واقعیت از خود واقعیت نیرومندتر است". مرحلۀ حساس دیگر زندگی هنری فللینی سال  1952 ، سال ساختن "شیخ سفید" بود  که سر آغاز همکاری او با "نینو روتا" شد و این همکاری در همه فیلم هائی که فللینی تا سال 1979 ساخت ادامه یافت. او که در سال 1954 با ساختن فیلم "جاده" که جایزل خرس نقره ای برلن و اسکار بهتری فیلم خارجی را ربود، به عنوان  سینماگر کاتولیک شهرت پیدا کرد و گروههای چپ او را مورد انتقاد قرار دادند،با ساختن "زندگی شیرین" و جایزۀ نخل طلای کنی را که ربود، این پیش داوری از او گرفته شد و کلیسا را بر علیه خود شوراند.

فللینی در سال 1961 روانکاوی خود را با روانکاوی پیرو مکتب "یونگ" آغاز کرد و به توصیۀ وی به نوشتن رویاهای خود پرداخت و این رویاهای کودکی و جوانی باعث شد آثاری چون "هشت ونیم" (1963) و سپس فیلم های مهمی چون "ساتیریکون"، "رم" و" آمار کورد" را بسازد. سرانجام پس از شماری فیلم، از جمله "جینجر و فرد" که امپراطوری رسانه ای "برلوسکونی" را مورد انتقاد قرار می دهد، با فیلم "صدای ماه" به پایان راه خود رسید و چهارمین اسکارش را برای دستاورد یک عمر کار سینمائی در سال 1993 دریافت نمود و چند ماه بعد از آن و چند ماه پیش از همسرش "جولیتا ماسینا"درگذشت.

گفتنی است که به مناسبت نمایشگاه " فللینی، رژه بزرگ"،"سینما تک" پاریس تا روز 20 دسامبر همه آثار فللینی را به نمایش می گذارد.

 باز هم سینما

"محارم اسرار"ی نه چندان خوشایند

با فیلم کمدی-دراماتیک "محارم اسرار"، ساختۀ "آرماندو یانوچی"، بیننده با طعم تلخ ناتوانی شهروندان جهان در برابر سیاست مدارانی بدون اخلاق و شرف که برای زندگی و مرگ شمار بزرگی تصمیم می گیرند، از سینما بیرون می آید. فیلمی که گرچه بسیار می خنداند اما  پشت انسان را هم  می لرزاند و همه امیدهائی  را که دلش می خواهد به سیاستمداران  ببندد را نقش بر آب می کند.

در این فیلم که صحنه های پشت پرده داد و ستدهای انگلیس و آمریکا را پیش از آغاز جنگ در عراق نشان می دهد، به هیچ کس و حتا جبهه ضد جنگ که نمایندگان آن فرصت طلب، پیش پا افتاده و حراف معرفی میشوند رحم نشده، هیچ کس  از تیغ نگاه تند و مطلع کار گردان در امان نمی ماند و سرگیجۀ قدرت طلبی و فساد آنان با ریتم بسیار تند مذاکرات و طبیعتأ ریتم تند فیلم به خوبی به تماشاگر سرایت می کند.. 

"آرماندو یانوچی" که برای ساختن این فیلم و شرایطی که در آن جنگ در عراق آماده شد و به سر انجام رسید، مدتهای مدید تحقیق کرده، می گوید : "وقتی این فیلم را در واشنگتن، به تماشاچیانی که با نحوۀ عمل سیاستمداران آمریکائی  از نزدیک آشنا بودند، نشان دادیم ، در آغاز بسیار خندیدند و سپس اعتراف کردند که درست عین واقعیت است". گفتنی است که بسیاری دیگر از این تماشاگران برخی از شخصیت های فیلم را به خوبی شناسائی کرده اند. از جمله آنها "آلستر کمپبل"، مدیر استراتژی تونی بلر، نخست وزیر پیشین انگلستان است که از کاریکاتور شخصیتش چندان خوشش نیامده و دیگری"کالین پاول"، وزیر دفاع آمریکاست که یک شیر بی یال و کوپال را به یاد می آورد.

"آرماندو یانوچی"  که برای تعیین لوکیشن های این اولین فیلم بلندش، به وزارت دفاع آمریکا هم سر زده، می گوید : برای ورود به این ساختمان به شدت محافظت شده زحمتی به خود نداده و تنها با استفاده از یک کارت پلاستیکی که علامت "بی. بی.سی" را بر خود داشته، به دربانان گفته که برای جلس، ساعت 12 و نیم آمده و سپس به راحتی وارد ساختمان شده است. پس از ورود، به کمک یک نگهبان دیگر راه خود را یافته است".

به هر حال "آرماندو یانوچی" به منظور نگهداشتن آزادی عمل خود از گرفتن هر گونه کمک مالی از آمریکائیان پرهیز کرده است و گر چه در آغاز انتظار می رفت آمریکائیان از آن استقبال نکنند و تنها  هشت سینما برای نمایش آن پیش بینی شده بود، در پی هجوم جماعتی بزرگ به سوی این سینما ها و راه نیافتن شماری از آنان به داخل سینما، سرانجام پس از سه هفته نمایش، 84 سینما این فیلم را نشان دادند . استقبالی که 1255000 دلار در آمد داشت.

 فیلم "محارم اسرار" در واقع برداشتی است از یک سریال تلویزیونی که خود "آرماندو یانوچی"  سازنده اش بود و در آن سیاست آنگلوساکسون با طنز به چالش کشیده شده بود.

بزرگداشت "پینا باوش" در تآتر شهر پاریس

از روز 11 تا 28 نوامبر، تآتر شهر پاریس برای بزرگداشت  "پینا باوش" ، رقص گردان بنامی که در روز سی ژوئن گذشته در گذشت، میزبان "تانس تئآتر و وپرتال" خواهد بود که از سال 1973 "پینا باوش"  سرپرستی آن را  بر عهده گرفت. این گروه دو نمایش "ولموند" و "مازورکا فوگو" را طی این روزها به نمایش در می آورد و در کنار آن نمایشگاه عکس، نمایش 10 فیلم و برنامه های رادیوئی متعددی پیش بینی شده است.  ورودیه نمایش فیلم ها، البته در صورت بودن جا در سالن، رایگان است و علاقمندان می توانند از ساعت 11 تا 18 برای گرفتن شماره به سالن اصلی تآتر شهر مراجعه کنند.

گفتنی است که "ولموند" در تقدیس آب، رودخانه و باران ساخته شده که سمبل روابط انسانها با یکدیگر است و "مازورکا فوگو" که بخشی از آن را در فیلم "آلمودووار" به نام "بااو حرف بزن" دیدیم، نمایشی است شاد که در آن گروهی از جوانان را می بینیم که به هم وابسته هستند و ما این وابستگی را در خدمت سازندگی قرار می دهند.

عباس معیری در مورد مینیاتور ایرانی می گوید

عباس معیری، نقاش و مینیاتوریست ایرانی در روز 26نوامبر در انجمن "فرهنگ آزاد" یک سخنرانی پیرامون تاریخ مینیاتور ایرانی به زبان فرانسه ایراد می کند.

از عباس معیری پرسیدم در این سخنرانی بیشتر روی چه نگاتی تأکید خواهد ورزید ؟

گفتنی است که نمایشگاه آثار نقاشیعباس معیری نیز از روز 29 نوامبر تا 3 دسامبر در گالری 89 به نمایش گذاشته می شود. 

ایران : موسیقی سنتی

حسین عمومی، نوازنده نی و خواننده و مجید خلج نوازنده تنبک و دیگر سازهای کوبه ای در روز 22 نوامبر در سالن "آدیار" در پاریس کنسرتی اجرا می کنند.

مجید خلج در مورد  این کنسرت  که حاصل 20 سال همکاری میان این دو هنرمند، البته در فواصل مختلف است چنین توضیح می دهد :