راه ابریشم

"چراغ جادو" و فیلم های رنگ شده

به قلم : شهلا رستمی

تاریخ انتشار مقاله  23/01/2010 به روز شده  23/01/2010 16:35 TU

 

منظوراز"چراغ جادو" که درقرن هفدهم اختراع شد، جعبه ای است که جادوئی توصیف می شد چراکه تصاویر را به روی دیوار یا پرده می انداخت.

"سینماتک فرانسه" که هزاران پلاک شیشه ای مربوط به این چرا غ های جادوئی را در بایگانی خود داشته، تا روز 28 مارس، در نمایشگاهی به نام "چراغ جادو و فیلم های رنگ شده"، در بخش هائی موضوعی و به کمک پروژکتورهای قدیمی گنجینه خود و موزه فوق العاده سینمای شهر "تورینو"را به علاقمندان نشان می دهد.

همه پلاک های به کار گرفته شده در چراغ های جادوئی در کنار "چراغ های جادو" و نیز شهر فرنگ های قدیمی به نمایش گذاشته شده اند. دردو محل جداگانه ودرپشت پرده هم بزرگسالان می بینند چگونه پس از این اختراع بلافاصله، علاوه برجهانگردی، تاریخ، علم و فکاهی، تصاویر متحرکترسناک و"اروتیک" هم ازجای خاصی برخوردار بوده اند و تماشاگر خود را داشته اند.

درواقع هدف سینماتک فرانسه بزرگداشت از دستگاههائی است که با بازی با نور، تخیل انسانها را نیز به بازی واداشتند وآفرینش سینما را ممکن ساختند. گرچه ابداع سینما توسط برادران "لوومیر" و "ژرژ ملیس" به زندگی و محبوبیت آنها پایان داد، اما به هر حال به مدت سه قرن اسباب سرگرمی شماری بسیاری در سراسر جهان بود.

 

 جشنواره فجر از راه می رسد

جشنواره فجر امسال در شرایطی آغاز می شود که به دلیل رویدادهای پس از انتخابات، بحث پیرامون شرکت و یا عدم شرکت در آن به شدت، محتوا، چند وچون و جزئیات آن را تحت تأثیر قرار داده است.

جشنواره تآتر فجر که پیش از جشنواره سینما از روز 22 ژانویه کارخود را آغاز کرد تا 31 ژانویه ادامه خواهد داشت، از این امر بری نبود و آغاز آن برخورد کرد با خبر خودداری "پیتر بروک" کار گردان به نام تآتر و نمایشش "مفتش بزرگ"از شرکت در آن.

 مسئولان دفتر "پیتر بروک" در پاسخ به فراخوانی که توسط شماری به امضاء رسیده بود و از این گروه می خواست فستیوال فجر را تحریم کند، نوشت :" فستیوال فجر برای ما دعوت نامه ای فرستاد که گرچه پذیرفته نشده بود اما بحث های بسیاری را در میان ما، پیرامون این که آیامناسب است که ما در ایران، آنهم در شرایطی که تظاهرات به شدت سرکوب می شوند، برنامه اجرا کنیم برانگیخت. خبر رفتن گروه ما و "پیتر بروک" که او به هیچ وجه قرار نبود این سفر را انجام دهد، بدون اجازه ما توسط فستیوال منتشر شد. ما درصبح سه شنبه، به فستیوال نوشتیم که در آن شرکت نخواهیم کرد. سپس ظاهرأ این آگهی از سایت جشنواره حذف شد و ما منتظر تکذیب خبر در رسانه ها هستیم." این تکذیب توسط مسئولان در ایران با گفتن این که "دعوت از نمایش "مفتش بزرگ" به کارگردانی "پیتر بروک"، بازتاب های متفاوتی در پی داشته است و برخی حضور نمایش ایشان را در ایران بر نمی تابند، منتشر شد. ستاد برگزاری جشنواره علیرغم تمهیدات قبلی، ضمن پوزش، اجرای این اثر را با توافق گروه به زمانی دیگر موکول کرد".

ازحسین پارسائی، دبیر جشنواره تاتر فجر خواستم در آغاز درمورد این خبرتوضیحاتی بدهد و سپس برنامه امسال را تشریح کند. او در سخنانش به چند تازگی در جشنواره امسال اشاره دارد که یکی تشکیل بازار تآتر است که کار خود را روز پیش از آغاز جشنواره شروع کرد و دیگری تکمیل و به سرانجام رساندن یک سایت تخصصی است که علاقمندان می توانند با تماشای دقایقی کوتاه از نمایشات، نمایش مورد نظر خود را انتخاب کنند و برایش بلیط بخرند، تازگی دیگر نمایش منتخب منتقدان تآتر ایرانی وخارجی ونیزحضورخبرنگاران است.

 

 

با سپاسگذاری از حسین پارسائی، دبیر جشنواره تآتر فجر، گفتنی است که پوستر امسال جشنواره از دو تکه مشابه اما به رنگهای آبی و سرخ تشکیل شده که به گفته طراح آن، یحیی پاکدل، نگاهی به نماد "گریه و خنده" در تآتر دارد. او می افزاید : "رنگ همواره نقش پر رنگ تری نسبت به فرم و نوشته در تاثیر گذاری بر مخاطب دارد".

ازسوی دیگر، انجمن بازیگران خانه تاتر در بیانیه ای خواسته هایشان را در آستانه برگزاری جشنواره تآتر فجر مطرح کردند. آنها از جمله می نویسند : "سالها و سالها می گذرد و جامعه تآتر هنوز همان سرود تکراری همیشه را زمزمه می کند : تلخکامی اقتصادی، بیکاری هنر مندان کارکشته حرفه ای، کمبود سالن، امکانات و عدم درک موقعیت و شرایط هنرمندان تاتر از سوی دلتمردان این ملک. با خود می گوئیم این خانه نشینی و دلخونی کی به سر می آید؟ کارنامه کارکرد اعضای انجمن ما به روشنی هشدار می دهد که بخش وسیعی ازاعضا دردوسال گذشته بر صحنه نرفته اند ودرسوگ عمراز دست رفته خانه نشین شده اند". آنها می نویسند که این فرسودگی دامنه ای گسترده تر در شهرستانها دارد و از جمله خواستار این می شوند که سازمان مستقل تآتر کشور بنا و بودجه ی روشن و مشخص آن تأمین شود.

 فستیوالها

اواخر ماه ژانویه و ماه فوریه از نظر فستیوال فیلم بسیار پر بار هستند. یکی از آنها فستیوال روتردام ، یکی از فستیوال های مهم دراروپا است که علاوه بر انتخاب خوب و دادن تصویر جامعی از سینما در بخش های مختلف خود، به بسیاری از فستیوال های کم درآمد هم کمک شایانی ، به ویژه ازنظر تعمیر نسخ قدیمی فیلم ها می کند.

 39 امین فستیوال فیلم روتردام که بخش مسابقه ای اصلی آن به فیلم های اول و دوم کارگردانان اختصاص داده میشود، دربخش های مختلف کار خود را در روز 27 ژانویه آغاز می کند و در روز 7 فوریه به پایان خواهد رسید.

این فستیوال درسایت خود دوفراخوان، یکی فراخوان سینما گران ایران دردعوت از همه به تحریم فستیوال فجر ودیگری دردفاع از جعفر پناهی منتشر کرده که فستیوال سینماهای آسیا نیز منتظرش است ولی او به دلیل توقیف پاسپورتش نمی تواند در آنجا حضور پیدا کند. از ایران فیلم کوتاه "زن هوسباز" ساخته حمیده رضوی که حاصل کار در کارگاه فیلم عباس کیارستمی است به نمایش در می آید.

 

 فستیوال سینماهای آسیا

فستیوال دیگر، فستیوال "سینماهای آسیا" ی شهر "وزول" در شرق فرانسه است که از روز 26 ژانویه کار خود را آغاز کزده در روز 2 فوریه پایان می پذیرد.

 این فستیوال که از شانزده سال پیش سینمای آسیا را در شهری کوچک به شماری شناسانده و کم کم جای خاصی برای خود یافته تا حدی که تلویزیون منطقه شرق و روزنامه هائی که شرق فرانسه را پوشش می دهند هم خود را در آن سهیم کرده اند.

این فستیوال که به همت یک زوج علاقمند به سینما، مارتین و ژان مارک تروآن، به وجود آمد، در آغاز به ابتکار "کلوب علاقمندان به سینما" و به شکلی محدود کار خود را آغاز کرد، امروز به فستیوالی تبدیل شده که همه کارگردانان سرشناس را هم به سوی خود می کشاند. از جمله آنان "هوسیاسین" کارگران تایوانی، جعفر پناهی و "ماساهیرو کوبایاشی"، ژاپنی و "استانلی کوان" چینی هستند. فستیوالی از "سینماهای آسیا" دز شهر کوچکی به نام "وزول"، در غرب فرانسه، بر پا می شود.

امسال نیز این فستیوال 80 فیلم را در برنامه خود دارد که در 7 بخش نمایش داده می شوند. گفتنی است که برای ک شهر 30 هزار نفره، این فستیوال در سال گذشته 26220 بلیط فروخته است.

فستیوال "سینماهای آسیا" تاکنون همه ساله جای خاصی را به سینمای ایران و هنرمندان ایرانی داده است. از جمله بزرگداشتی بود که در سال 2005 از عزت اله انتظامی، هنرپیشه بزرگ ایرانی انجام داد.

 سال گذشته نیز این فستیوال از محسن مخملباف و دیگر کارگردانان خانواده وی بزرگداشت به عمل آورد و بر آثار "خانه فیلم مخملباف" مروری انجام داد که بسیار مورد توجه قرار گرفت. از این روهژده فیلم از اثار این خانواده به نمایش گذاشته شد.

 امسال نیز سینمای ایران نمایندگانی در بخش های مختلف دارد ..

ازجمله دربخش مسابقه ای فیلم "مرزهای آبی" ساخته بابک جلالی قرار داده شده، سارا رستگار با فیلم "7زن" در بخش مسابقه ای فیلم های مستند شرکت دارد و در بخش "انسان و طبیعت" فیلم "موشک کاغذی" ساخته فرهاد مهرانفر به نمایش در می آید. دوچرخه طلائی افتخاری این فستیوال نیز به جعفر پناهی و فاطمه معتمد آریا برای موضع گیری شهامتمندشان در دفاع از ازادی اعطا خواهد شد.

درمیان اعضای ژوری "نتپاک" یا شبکه کمک به رشدسینمای آسیا، نام مرجان ریاحی هم دیده می شود که مدیر شرکت "خبرهائی از فیلم های کوتاه" است ، که اولین نهاد اطلاع رسانی پیرامون فیلم های کوتاه و مستند در آسیا به شمار می آید و خود نیز یک فیلم کوتاه در مورد هنرپیشگان زن ایرانی ساخته است.

فیلمی نیز به نام "بادبادک باز" محصول مشترک افغانستان و فرانسه، به کارگردانی" ژان-پل مینیو" در بخش مستند به نمایش در می آید.

فستیوال سینماهای آسیا که امسال 17 فیلم نمایش داده نشده در فرانسه را در دو بخش مسابقه ای فیلم های بلند و مستند خود دارد، در بخش بزرگی از "عمر کاوور" کارگردان ترک، بزرگداشت به عمل می آورد، در بخش بزرگ دیگر نگاهی به سینما تایوان می اندازد و سپس سری به ویتنام و سینمای مستند مستقل این کشور می زند. سینمای انیمیشن ژاپن نیز فراموش نشده است.

 گفتنی است که فستیوال سینماهای آسیا، قدیمی ترین فستیوال سینمای آسیا در اروپاست که به همه آسیا در پهنای جغرافیائی آن می پردازد.

 

 "گولدن گلوب" های امسال

برندگان جوایز "گولدن گلوب" امسال که توسط انجمن خبرنگاران و روزنامه نگاران خارجی در هالی وود آمریکا اعطاء می شود و غالبأ تا حدودی پیشگوی برندگان جوایز اسکار هستند، در روز 17 ژانویه اعطاء شد.

 "آواتار" ساخته جیمز کامرون که تنها در فرانسه بینندگانش از مرز 10 میلیون گذشته، جایزه بهترین فیلم وبهترین کارگردانی را ربود که گرچه در کنار نامزدهای دیگر این رده می توانست سری بلند کند، اما به جز تکنیک و نمایش چیز خاصی درش وجود نداشت که بهترین فیلم سال به شمار آید.

"جف بریجس" جایزه بهترین هنرپیشه مرد را برای بازی در فیلم "دل دیوانه" ساخته "اسکات کوپر" و "ساندرا بلاک" برای بهترین هنرپیشه زن درفیلم "جهت کور" ساخته "جان لی هنکاک"، در بخش فیلم های دراماتیک ؛ "رابرت داونی" برای بهترین هنرپیشه مرد در فیلم "شرلوک هولمز" و "مریل استریپ" جایزه بهترین هنرپیشه زن را برای بازی در"جولی و جولیا" در بخش فیلم های کمدی و یا موزیکال ربودند. فیلم انیمیشن "بالا" هم با ربودن دو جایزه بهترین فیلم انیمیشن و بهترین موسیقی فیلم، از سرفرازان بود.

"روبان سفید" ساخته "مایکل هنکه" کارگردان اتریشی که جایزه نخل طلای فستیوال "کن" را هم نصیب خو دکرده بود، جایزه بهترین فیلم خارجی زبان را ربود.

 

 "تلخی زندگی" نامی نسبتأ مناسب برای عنوانی دشوار

سینمای بسیار سر زنده بلژیک، بار دیگر با فیلمی که نامی تقریبأ غیر قابل ترجمه دارد و ترجمه نسبی آن می تواند "تلخی زندگی "، ساخته "فلیکس فان گرونینگن" باشد، بار دیگر تماشاگر را غافلگیر می کند. در این فیلم شلوغ و پر تلاطم، تماشاگر علیرغم کاریکاتور نمائی زندگی یک نو جوان سیزده ساله که با پدر و سه عمویش نزد مادر بزرگش زندگی می کند و شاهد مشروب خواری و زندگی بدون نظم و افراطی اعضای خانواده اش است، به عمق شماری از دردهای اجتماعی یعنی تنهائی، سرخوردگی، بی پولی و پیامد های آن می رود. طنزی که در سراسر فیلم به کار برده شده مانع از احساس رنج کردن نمی شود. یکی از علل وارد شدن تماشاچی به درون فیلم و معذب شدن او، نحوه استفاده از دوربین است که تماشاچی را تقریبأ در دل داستان یا در میان دکور قرار می دهد. دیگری بازی گروهی خوب هنرپیشگان است که جنبه مستند و کاملأ طبیعی به داستان و پیشرفت آن می دهد. در بخش کوچکی از آن هم یک زوج ایرانی را می بینیم که میهماندار این خانواده پر سرو صدا و غریب می شود.

 

 "امیلی سیمون"

خواننده ای که همواره راه خود را به شکلی شخصی پیموده و در روزهای 16 و 17 ژانویه در "کازینوی پاریس" کنسرت داد، "امیلی سیمون" است که خواندن را با آموختن آواز کلاسیک آغاز کرده و سپس وارد دنیای موسیقی مدرن شده است. کسانی که فیلم "رژه امپراطور" را دیده اند، با صدای وی و اجرای خاص او آشنا شده اند. "امیلی سیمون" با آخرین آلبومش"ماشین بزرگ" سبک دیگری را تجربه می کند که شنونده را به یاد "کیت موس" می اندازد.