بین المللی

مواضع چین در آستانه اجلاس 1+5 تغییر خواهد کرد؟

به قلم : رضا تقی زاده

تاریخ انتشار مقاله  05/02/2010 به روز شده  06/02/2010 15:28 TU

اظهارات یانگ جایی شین وزیرامور خارجه چین در پاریس دایر بر اینکه " اعمال تحریم های تازه علیه تهران دست یافتن به راه حل سیاسی در این زمینه را پیچیده تر خواهد ساخت "، لزوما نشانه ادامه ایستادگی پکن در راه تصویب قطعنامه تازه تنبیهی علیه ایران در شورای امنیت نیست.

  حضور وزیرامور خارجه  چین در پاریس و اظهارات او پیرامون نحوه بر خورد با  ایران بر سر برنامه اتمی آن کشور، یک روز پس از آن صورت گرفت که  محمود احمدی نژاد طی یک گفتگوی تلویزیونی مدعی شد : " مانعی در راه انتقال اورانیوم غنی شده ایران به خارج برای مبادله با سوخت اتمی وجود ندارد ". 

پیش از یانگ جایی شین، نمایندگان کشورهای غربی نسبت به اظهارات اخیر احمدی نژاد واکنش های محتاطانه ای بروز داده بودند. منجمله گیدو وسترول وزیرامور خارجه آلمان اظهار داشته بود که " مواضع ایران را میباید با  اعمال آن مورد قضاوت قرار داد و نه گفتار ( مسئولان ) آن ".

برنارد کوشنر وزیرامور خارجه فرانسه نیز که میزبان یانگ جایی شین است و بی تردید طی گفتگو با همتای چینی خود، در جهت جلب همراهی بیشتر چین با کشور های غربی تلاشهایی بعمل آورده است، در واکنش به اظهارات احمدی نژاد ،  از ابراز " شگفت زدگی و یاس " در این مورد خودداری نکرد.
  
طی ماههای اخیر و به نسبت فاصله گرفتن روسیه از چین در موضوع اتمی ایران و نزدیکتر شدن مسکو به سه قدرت غربی عضو دائمی شورای امنیت، جمهوری چین سهم بیشتری را در ادامه حمایت سیاسی از جمهوری اسلامی عهده دار شده است. 

در واکنشی به این تغییر رفتار، یک هفته پیش از دیدار اخیر وزیر خارجه چین از فرانسه، هیلاری کلینتون وزیرامور خارجه امریکا، ضمن انتقاد از چین ، پکن را متهم ساخته بود که در راه اعمال فشار های بیشتر علیه تهران ایستاده است.

به نسبت افزایش حمایت چین از تهران، دیپلماسی امریکا در قبال پکن نه تنها در رابطه با ایران که در سایر بخشها نیز تدریجا  از چهار چوب مناسبات دوستانه خارج و شکل تهاجمی و انتقادی یافت. منجمله وزیرامور خارجه امریکا پکن را متهم به سانسور اینترنتی ساخت و از مواضع گوگل که پیشتر اعلام کرده بود بازار چین را ترک خواهد کرد حمایت بعمل آورد .
 

در بخشی دیگر از رفتار های تهاجمی امریکا در قبال چین، آمریکا اعلام داشت که پیشنهاد فروش سلاحهای مدرن به تایوان به ارزش 6.4 میلیارد دلار را به سنا خواهد برد. معامله ای که پکن انجام آنرا در تضاد کامل با مصالح سیاسی و دفاعی خود تلقی میکند. در لیست فروش اسلحه آمریکا به تایوان علاوه بر موشکهای پیشرفته دفاع هوایی، هواپیماهای مدرن جنگنده  اف-16 و همچنین زیر دریایی های پیش رفته نیز قرار دارد.

هم سو با سیاست گشودن جبهه تهاجمی در مقابل پکن، آمریکا بار دیگر چین را متهم ساخت که از راه ضعیف نگاه داشتن مصنوعی پول ملی خود مانع از افزایش صادرات امریکا به چین و در نتیجه نزدیکتر شدن فاصله تجارت خارجی مابین دو کشور میشود.   

طی اقدام دیگری در همین راستا و در تقابل با انتظارات پکن، آمریکا چند روز پیش اعلام داشت که از دالائی لاما رهبر تبعیدی تبت در کاخ سفید پذیرایی خواهد شد. دیدار رییس جمهور امریکا با دالایی لاما که  قبلا قرار بود در ماه سپتامبر گذشته صورت گیرد، در آن تاریخ بمنظور پرهیز از تحریک پکن لغو شده بود. 

تیرگی سریع مناسبات امریکا و چین در حالی صورت پذیرفت که تا چند ماه پیش بنظر میرسید دو کشور از مناسبات دوستانه و نزدیکی بر خوردارند. در ماه نوامبر گذشته اوباما به  پکن و شانگهای سفر کرده و مذاکره با رهبران چین را در صدر برنامه دیدار های خود از شرق آسیا قرار داده بود. دو ماه پیش از آن و بمناسبت حضور در گردهمایی سران گروه 20 ، رییس جمهور چین نیز به آمریکا رفته و دیدار های بسیار دوستانه ای را با رییس جمهور آمریکا بعمل آورده بود.   
با توجه به تغییر محسوس رفتار چین  طی سه ماه گذشته در حمایت سیاسی از تهران و در نتیجه پیشگیری از شکل گرفتن هماهنگی لازم در جامعه جهانی علیه جمهوری اسلامی، بنظر میرسد رفتار تهاجمی امریکا در قبال پکن میتواند تا میزان زیادی متاثر نارضایتی واشنگتن در این زمینه باشد. رهبران آمریکا بدفعات اعلام کرده اند که کنترل بر نامه های اتمی ایران در صدر ملاحظات امنیت ملی آن کشور قرار داشته و از اهمیت بسیار بر خوردار است.

حمایت آشکار پکن از دولت تهران، علاوه بر واکنشهای دولتهای غربی، حتی با واکنشهای تند افکار عمومی در داخل کشور نیز مواجه شد و تدریجا بجای شعار های مرگ بر روسیه، طی تظاهرات اعتراضی مردم علیه دولت، شعار های مرگ بر چین نیز به نحو بی سابقه ای در ایران شنیده شد.

طی یک اقدام آشکار در ابتدای ماه دسامبر گذشته و چند هفته پس از رد پیشنهاد مبادله 1200 کیلوگرم اورانیوم غنی شده با سوخت اتمی از جانب تهران، و در حالی که فشار های خارجی علیه ایران در حال افزایش بود، پکن به بهانه "دلمشغولی دیگر " از اعزام نماینده  خود به گردهمایی گروه 1+5 خودداری ورزیده و عملا از تشکیل اجلاس یاد شده پیشگیری بعمل آورده بود. در آن جلسه ظاهرا قرار بود موضوع طرح قطعنامه تنبیهی تازه ای علیه ایران در شورای امنیت مورد بحث قرار بگیرد.

از آن تاریخ به بعد، مسئولان سیاست خارجی و سخنگویان رسمی دولت چین  بصورت مکرر موضوع اعمال تحریم های تازه علیه تهران را مورد انتقاد قرار داده و آن را غیر موثر و غیر ضروری نامیدند.

با توجه به اهمیت فوق العاده تجارت خارجی چین در محاسبات سیاسی آن کشور و اهمیت حفظ وجهه پکن بعنوان یک شریک متعارفی در جامعه جهانی، و همچنین بیم از گسترش حملات آمریکا و سایر کشورهای غربی به نحوه رهبری سیاسی و محدودیت آزادی های فردی در چین و احتمال تاثیر گذار ی این حملات در شکل گرفتن ناآرامی های داخلی، انتظار میرفت که رهبری سیاسی چین دیر یا زود در صدد کنترل تشنجهای جاری در مناسبات با آمریکا و دست یافتن به توافق و همگامی با  واشنگتن برآید. 

در راه دست یافتن به این توافق، همراهی چین با چهار کشور دیگر بزرگ عضو شورای امنیت میتواند از اهمیت خاص بر خوردار باشد. میزان تاثیر این عامل را پکن از نحوه بهبود مناسبات چند ماه اخیر مسکو واشنگتن میتواند براحتی دریابد.

به این ترتیب حضور یانگ جایی شین وزیر خارجه چین در پاریس و گفتگوهای او با برنار کوشنر وزیرامور خارجه فرانسه, علیرغم تکرار اظهارات قراردادی گذشته  پکن دایر بر " احتمال تاثیر منفی تحریمها علیه تهران "،  میتواند بعنوان گامی در جهت نزدیک کردن پکن به آمریکا و سایر کشورهای عضو گروه 1+5 تلقی شود. در میان کشورهای عضو گروه 1+5 فرانسه بیش از هر کشور دیگری بر ضرورت اعمال تنبیهات سخت تر علیه تهران اصرار میورزد.