راکتور اتمی بوشهر امسال به بهره برداری نمیرسد

به قلم : رضا تقی زاده

تاریخ انتشار مقاله  25/07/2009 به روز شده  25/07/2009 11:32 TU

نیروگاه اتمی بوشهر با حضور رؤسای سازمان انرژی اتمی ایران و روسیه روز هفتم اسفند راه اندازی شد.
(عکس: رویترز)

راه اندازی کارخانۀ برق اتمی بوشهردر پایان سال میلادی جاری، علیرغم اظهارات اخیر سفیر ایران در مسکو و تاکید نیکلای کرینکو، رییس سازمان انرژی اتمی روسیه ( روس اتم)، دایر بر " ادامه پیشرفت کار مطابق جدول زمانبندی شده"، همچنان با تردیدهای جدی روبرو است.

پس از انجام مرحلۀ بار گذاری مجازی در راکتور بوشهر در اسفند سال گذشته، با حضور کرینکو رییس روس اتم – طرف اصلی قرارداد با ایران، انتظار میرفت که مراحل پایانی تکمیل و راه اندازی راکتور 1000 مگاواتی بوشهر با سرعتی بیش از گذشته دنبال شود.   

در انعکاس بخشی از خوشبینی های ایران در این رابطه، پرویز فتاح، وزیر نیروی جمهوری اسلامی، در ابتدای تابستان امسال از ورود 500 مگاوات برق کارخانه بوشهر تا پایان فصل جاری به شبکه سراسری خبر داد. پرویز فتاح در میانه تیرماه سال جاری با اصلاح اظهارات قبلی خود اعلام داشت که برق کارخانه بوشهر در تابستان سال جاری قابل بهره برداری نخواهد بود.

دو هفته پیش از سفر محمد سعیدی، معاون بین المللی انرژی اتمی به مسکو در میانه تیرماه سال جاری بمنظور گفتگو پیرامون راکتور بوشهر، روسیه از بروز مشکلات بانکی در گشایش اعتبار برای تامین تجهیزات مورد نیاز کارخانه بوشهر خبر داده بود.

اظهارات اخیر محمد رضا سجادی، سفیر ایران در مسکو دایر بر راه اندازی راکتور بوشهر در پایان سال جاری میلادی، و نقل قول او از نیکلای کرینکو در این زمینه، با توجه به ادامه مشکلاتی مانند کندی پیشرفت کار در محل کارخانه ، عدم حمل پاره ای از تجهیزات مورد نیاز، و همچنین کمبود نیروی متخصص روسی در محل، اظهار نظری کاملا خوشبینانه و تا حدود زیادی بدور از واقعیت است.

مطابق شواهد موجود، کارخانۀ بوشهر همچنان بیش از یک سال از مراحل نهایی تکمیل و راه اندازی عقب مانده و در نتیجه، آغاز بکار آن قبل از پایان سال جاری، نیازمند تلاشهای گسترده روسیه در این زمینه است. برای جبران پاره ای از کمبودهای کادر فنی، روسیه اخیرا به ایران قول داده بود که تعدادی متخصص  و کادر فنی مورد نیاز را از یکی از واحد های سازنده راکتور های اتمی به بوشهر اعزام دارد و لی انجام این قول همچنان در دست اقدامات تاخیری است.

حل مشکلات فنی و تامین و نصب تجهیزات راکتور بوشهر تنها بخشی از مشکلات مربوط به عملیاتی شدن واحد یاد شده است. در کنار مجموعه مشکلات فنی، بانکی و مالی، بازدارنده های سیاسی و امنیتی مرتبط با کارخانه برق اتمی بوشهر  نیز طی سالهای اخیر مانع از تکمیل و تحویل آن از سوی روسیه به ایران شده است.

در نیمه سال 2007 دولت آمریکا، علیرغم نارضایتی اسرائیل، و با این امید که بهانه ایران برای ابراز بی اعتمادی به منابع خارجی در جهت تامین سوخت مورد نیاز برق اتمی از میان برداشته شود، از مخالفت با تحویل سوخت اتمی برای راکتور بوشهر صرف نظر کرد.

با این وجود، تحویل 110 تن سوخت اتمی مورد نیاز مرحلۀ راه اندازی و مصرف یک ساله کارخانه بوشهر از سوی روسیه، به جلب رضایت ایران و قطع غنی سازی اورانیوم در نطنز نیانجامید.

دولت اوباما نیز با وجود برداشتن پیش شرط آغاز مذاکرات اتمی با ایران، در طول شش ماه گذشته موفق به انجام مذاکره مستقیم و یا گفتگوهای چند جانبه از طریق گروه 1+5 با ایران نشده است.

به نسبت کاهش خوشبینی و انتظارات  نظام جهانی در جهت رسیدن به توافق با ایران بر سر توقف پاره ای از بخشهای حساس برنامه توسعه اتمی آن کشور، مخالفت با راه اندازی کارخانه بوشهر در اروپای غربی، امریکا، اسرائیل و همچنین کشور های عربی حاشیه خلیج فارس افزایش یافت.

حساسیتهای خارجی مربوط به گشایش کارخانه اتمی بوشهر اینک بیشتر از گذشته شده است. بروز بی ثباتی اخیر در سیاست داخلی ایران و پیشبینی گرایش تند تر دولت کنونی ایران به راست از جمله عوامل افزایش میزان حساسیتهای سنتی مخالفان برنامه های توسعه اتمی ایران  بشمار میرود.

با توجه به این واقعیت که راکتور بوشهر تنها بخشی از مجموعه برنامه های توسعه اتمی ایران است، حتی در صورت تمایل کامل روسیه به تکمیل و راه اندازی راکتور بوشهر، عملیاتی ساختن طرح یاد شده بدون یافتن راه حل مناسب برای مجموعه فعالیتهای اتمی ایران مستلزم پرداختن هزینه های فوق العاده سنگینی است.

در بخش سیاسی، روسیه با وجود ابراز مخالفت رسمی با ادامه غنی سازی اورانیوم در ایران، هنوز موفق به تشویق ایران به همکاری با شورای امنیت و قطع غنی سازی اورانیوم در نطنز نشده است. در صورت تیره شدن روابط ایران با شورای امنیت و آژانس، و متعاقب آن اعلام خروج تلافی جویانه ایران از معاهده ان پی تی، ایران در راه دست یافتن به بمب اتمی در همان مسیری قرار خواهد گرفت که در سال 2007 کره شمالی پیموده بود. روسیه مخالف دست یافتن ایران به ظرفیت نظامی اتمی است

از نگاه امنیتی، در صورت تصمیم اسرائیل به استفاده از نیروی نظامی برای  هدف قرار دادن راکتور بوشهر، پیش از رسیدن راکتور مزبور به مرحله  " بدون بازگشت " یعنی قرار دادن میله های سوخت اتمی در کوره راکتور،  سلامت  صد ها تن کارکنان روسی راکتور در خطر جدی قرار خواهد گرفت.

روسیه واقف است که دادن پیش اگهی بمنظور ترک محل کارخانه از سوی کارکنان روسی، بصورت محرمانه و یا آشکار، غیر عملی و بر خلاف رعایت اصل غافل گیری در مبادرت به هر گونه عملیات نظامی است. اسرائیل هنگام انهدام راکتور اوسیراک در عراق و در سال 2008 در ماجرای انهدام سایت اتمی سوریه نیز عملیات خود را کاملا پوشیده نگاه داشت.       

تلفات جانی صد ها نفر کارکنان روسی راکتور بوشهر، در صورت استفاده اسرائیل از نیروی نظامی برای انهدام آن، بی تردید دوران جنگ سرد را دوباره تجدید خواهد کرد.  روسیه در شرایط جاری آماده قرار گرفتن در چنین شرایطی نیست.

از این رو دوستان روسی جمهوری اسلامی با اصرار از دولت ایران می خواهند که در جهت عادی سازی روابط خارجی خود و همکاری با شورای امنیت و مذاکره سازنده با گروه 1+5  انعطاف بیشتری نشان دهد. اظهارات لاوروف وزیر خارجه روسیه در مالزی دایر بر ضرورت پاسخ گفتن ایران به دعوت گروه1+5 برای مذاکره، بدلیل وجود همین حساسیتها است.

 با وجود اینکه روسیه تا حدودی اعتبار تعهدات خود را نیز در گرو پایان کارخانه بر ق اتمی بوشهر میبیند، اظهارات اخیر نیکلای کرینکو دایر بر تحویل و راه اندازی کار خانه بوشهر تا پایان سال جاری میلادی، بدون اشاره به پیش شرطهای فنی، بانکی، سیاسی و امنیتی مرتبط با تکمیل و راه اندازی راکتور، بنوعی ادامه دفع الوقت های 10 سال گذشته است.  

در عین حال مجریان طرح احداث کارخانه برق اتمی بوشهر یعنی اتم استروی اکسپورت، تنها به ادامه جدول زمانبندی شده پیشرفت کار خود  اشاره کرده اند بدون آنکه مفاد جدول زمانبندی شده یاد شده تا کنون منتشر شده باشد.

تنها گمانه ای که میتواند انتظار پانزده ساله برای گشایش کارخانه برق اتمی بوشهر را به حقیقت برساند، پنهان نگاه داشتن مراحل تکمیل و محرمانه تلقی کردن تاریخ افتتاح آن برای دور زدن پاره ای از مشکلات سیاسی و احتراز از بازدارنده های امنیتی است! با این و جود مراحل پیشرفت کار در راکتور بوشهر و زمان تقریبی آغاز بکار آن رازی نیست که بتواند بطور کامل سر بمهر بماند.