Asteriks ma 50 lat!

Francuski bohater nie do zdarcia

 Anna Rzeczycka

Tekst z  05/11/2009 Ostatnia aktualizacja 10/11/2009 10:39 TU

Asteriks ma 50 lat. Pierwszy krzyk wydał w 1959 roku i od tego czasu jest lepszym ambasadorem Francji niż niejeden pisarz, filmowiec czy aktor. Jest niezniszczalny...

Siła przetrwania

W ciągu ostatnich 50 lat Francja uległa ogromnej przemianie: był maj 1968 roku, był feminizm, była dekolonizacja, były kryzysy ekonomiczne. Pojawiała się moda na ekologię, rozrosły się przedmieścia.

(Photo : Elisabeth Bouvet/ RFI)

Asteriks i Obeliks - dwaj kompani z jedynej galijskiej wioski, której nie zajęły legiony rzymskie Juliusza Cezara, przeżyli te wszystkie wydarzenia, jak gdyby nigdy nic. W wieloetnicznej Francji ucieleśniają to, co symbolizowali już 50 lat temu: odrzucenie ustalonego porządku, umiejętność radzenia sobie w każdej sytuacji, zwycięstwo słabszego nad silniejszym. Dzięki ich historii opowiedzianej przez dwóch autorów - genialnego scenarzystę komiksów  René Goscinnego i niemniej utalentowanego rysownika Alberta Uderzo, Galia rozsławiona została na cały świat.

107 języków i 325 milionów egzemplarzy

W ciągu 20 lat powstały 24 albumy z ich przygodami, które przetłumaczone zostały na 107 języków i sprzedane w 325 milionach egzemplarzy. Asteriksowi i jego przyjaciołom poświęcono ponad setkę rozpraw doktorskich, nakręcono o nich 6 filmów rysunkowych i 3 fabularne. René Goscinny zmarł w 1977 roku, w wieku zaledwie 51 lat. Uderzo, który postanowił się wycofać, przystał na to, by jego pracę kontynuowali inni rysownicy. Wyjątkowo, z okazji 50-lecia swego bohatera zgodził się na podpisanie jubileuszowego 25. tomu „Urodziny Asteriksa-złota księga”, który  wydany został w milionie 200 tysiącach egzemplarzy i który ukazuje się jednocześnie w 15 krajach.

Z wystawy w muzeum Cluny w Paryżu, 2009 r.
(Foto : Elisabeth Bouvet/ RFI)

Marzenie o unowocześnieniu komiksu

Goscinny i Uderzo spotkali się w 1951 roku w paryskich biurach World Press, belgijskiego studia, które produkowało komiksy dla prasy dziecięcej i młodzieżowej. Mieli po 24 i 25 lat  i wspólną ambicję unowocześnienia literatury humoru przeznaczonej dla młodego czytelnika.

Rodzice René Goscinnego pochodzili z Polski. We Francji zainstalowali się w 1912 roku. Korzenie Uderzo znajdowały się we Włoszech. Goscinny miał już za sobą współpracę z Morrisem nad serią Lucky Luke’a i z Sempé nad sagą Mikołajka. Pierwszą wspólną pracą Goscinnego i Uderzo były przygody Umpah-Paha, postawnego Indianina, którego kolonizatorzy francuscy spotykają w Nowym Świecie. W komiksie tym znalazły się już wszystkie składniki przyszłej serii o Asteriksie: podróże, morze, bijatyki i humor.

Albert Uderzo
Foto: Eric Feferberg/AFP

Lata 50. były dla Goscinnego i Uderzo latami terminowania u boku wielkich mistrzów komiksu: Franquina, Roba, Peyo, Grega, Gratona, Mitacqa. W tamtych czasach gazety były wypełnione komiksami amerykańskimi, jedynym wyjątkiem były dwa tytuły belgijskie Tintin i Spirou. Goscinny i Uderzo marzyli o tym, by dzieci mogły czytać historie, w których dominowałaby kultura francuska. Wraz z Jeanem Habrardem, specjalistą od reklamy i scenarzystą Jeanem-Michelem Charlierem utworzyli spółkę, która postanawia wypuścić na rynek tygodnik Pilote. I to był pierwszy krok…

Co było na początku?

Pomysł bohatera o imieniu Asteriks narodził się w 1959 roku. Uderzo i Goscinny zastanawiali się któregoś upalnego dnia nad szklankami pastisu i w kłębach papierosowego dymu, jakie epoki najbardziej naznaczyły historię Francji. Ich wybór padł na Galię za panowania Juliusza Cezara. Gallowie lubią się śmiać, dobrze zjeść i popić –  stwierdzili zgodnie – ergo są wspaniałymi modelami do sportretowania i opisania. Koncepcja była gotowa w 15 minut: szybko wymyśleni zostali bohaterowie: nieduży, chudy jak przecinek i bardzo sprytny Asteriks, jego najlepszy przyjaciel, potężny i silny Obeliks, bard Kakofoniks, druid Panoramiks, mała galijska wioska i jej dzielni mieszkańcy bijący się z Rzymianymi. Potem doszedł piesek Idefiks, którego imię wyłonione zostało przez czytelników w konkursie.

Z wystawy w muzeum Cluny w Paryżu, 2009 r.
(Foto : Elisabeth Bouvet/ RFI)

Flip i Flap po francusku

Wymyślone postacie i scenariusz opowieści zupełnie nie odpowiadały  zaleceniom speców od reklamy, którzy uważali, że bohaterowie, by być lubiani przez czytelników, powinni być młodzi i piękni, a historia winna toczyć się współcześnie i traktować o sprawach aktualnych, a nie o przeszłości.  Okazało się, że model Flipa i Flapa, ucieleśniony tutaj przez drobnego, inteligentnego Asteriksa i dużego, dziecinnego Obeliksa, cieszy się popularnością o każdej porze i pod każdą szerokością geograficzną. Okazało się także, że Francuzi potrafili bez trudu zidentyfikować się z bohaterami z IV wieku naszej ery; było to tym łatwiejsze, że Galia z albumów Asteriksa, okupowana przez Rzymian, przypominała im przeżytą nie tak dawno okupację niemiecką . "Astriks u Gotów" był zresztą pierwszym albumem Goscinnego i Uderzo, który został wydany za granicą. Mimo ostrej satyry na lokalnych mieszkańców i ich wojownicze usposobienie, w Niemczech zrobił furorę.

Hołd Google'a dla Asteriksa
(Google)

Albumy Asteriksa to jedna z najlepszych opowieści o Francji lat 60. i 70.; pełen czułości i humoru portret jej mieszkańców i ich mentalności. I co jest warte zauważenia, autorzy tego majstersztyku byli synami emigrantów. Bohaterowie, których wymyślili ci "cudzoziemcy", stali się nieodłączną częścią francuskiej kultury, elementem świadomości i podświadomości narodowej.