Okiem francuskiego reportera

Podróż po Europie Środkowej

 Anna Rzeczycka

Tekst z  20/01/2010 Ostatnia aktualizacja 20/01/2010 16:49 TU

20 lat po upadku muru berlińskiego reporter francuskiego dziennika Le Figaro, François Hauter odwiedził 9 krajów byłego bloku sowieckiego. Od Waszyngtonu po Moskwę, na wszystkich międzynarodowych sympozjach - pisze on w artykule kończącym serię - do dobrego tonu należy drwić ze starego kontynentu. Europa jawi się jako federacja egoizmów narodowych, rodzaj spęczniałej Szwajcarii, kontynent napasiony, miękki i bezsilny, który nie interesuje już nikogo, bo jego historia po wielokolorowych rewolucjach w momencie odzyskania jedności geograficznej uznana została za zakończoną.

Historia Europy środkowo-wschodniej tymczasem wcale się nie zatrzymała.

flaga rumuńska

Słowenia na przykład, niewielki dwumilionowy kraj na południu naszego kontynentu, do Unii Europejskiej przystąpił w sposób naturalny i dzisiaj przypomina zamożną Austrię. Standardy zachodnie bardzo szybko przyjęła też północna Estonia. Dobrze poradzili sobie Polacy, ale już Rumuni mają o wiele więcej trudności z dogonieniem straconego półwiecza. Różnice te są konsekwencją różnych temperamentów i nierównomiernie rozłożonej pomocy materialnej, z której korzystały nowe demokracje europejskie w formie dotacji bezpośrednich i fundacji strukturalnych płynących z Brukseli.

flaga węgierska

Ale pieniądze nie były kluczem do wszystkiego - ciągnie François Hauter - niektóre dyktatury komunistyczne gnębiły społeczeństwa bardziej niż inne. W tych krajach materializm wyrażający się w dogmatycznej polityce ekonomicznej przyśpieszył katastrofę zamiast ją złagodzić. Nie można bowiem wprowadzić gospodarki rynkowej i demokracji przy pomocy dekretu. Ludzie muszą najpierw zrozumieć reguły funkcjonowania kapitalizmu i wolności. „Byliśmy podobni do papug - zwierza się reporterowi Le Figaro łotewski naukowiec - kiedy otwiera się klatkę, wylatują one, skrzecząc z radości. Potem zauważają, że nie potrafią nic, nawet znaleźć dla siebie jedzenia”.

flaga polska

Z tego punktu widzenia – zauważa François Hauter - wschodni Europejczycy drogo zapłacili za swą fascynację Ameryką George'a Busha i jego koryfeuszami liberalizmu, którzy wtrącili w nędzę całe społeczeństwa. Niektóre kraje, na przykład Szwecja, bez najmniejszej żenady stworzyły bańki spekulacyjne w krajach bałtyckich. Zachodnim bankierom udało się też namówić wielu Europejczyków na wschodzie do zaciągnięcia kredytów w euro lub we frankach szwajcarskich. Dzisiaj okazuje się to katastrofą. Bruksela nie użyła swych wpływów, by ograniczyć straty i postawić tamę tej niezdrowej grze. To tak, jakby pozwolono dzieciom wejść do sklepu z cukierkami i rozchorować się z przejedzenia.Teraz przyszła pora na płacenie rachunków.

flaga niemiecka

Jest też coś bardziej niepokojącego: od Krakowa po Brno nowoczesność dotyczy niemal wyłącznie sfer biznesu i paru kół intelektualistów. Resztę klas średnich wytrzebił komunizm. To co pozostało, to spauperyzowane masy, bez pieniędzy, nie wyściubiające nosa poza swe miasteczko lub wieś, skoncentrowane na życiu codziennym i czerpiące wiedzę o świecie z ogłupiających programów telewizyjnych. W krajach "młodej Europy" te grupy społeczne – głównie emeryci i mieszkańcy obszarów wiejskich – stanowią poważną większość elektoratu. Łatwo ich zdobyć hasłami demagogicznymi, często rasistowskimi. Ich populistyczne partie występują w roli arbitra i naturalną koleją rzeczy są antyeuropejskie.

Brak koherentnej ogólnoeuropejskiej polityki socjalnej kosztuje bardzo drogo: Europa Środkowa pustoszeje. W ostatnich latach opuściło ją 20 milionów osób: ci bez dyplomów pracują na budowach we Włoszech, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. Ludzie wykształceni wypełniają luki na zachodzie głównie w zawodach medycznych. Jest jednocześnie prawdą, że do Europy środkowej przeniesiono miliony miejsc pracy, np. w przemyśle motoryzacyjnym. Dzięki masowym inwestycjom Unii Europejskiej poziom infrastruktur zbliża się do poziomu zachodniego. Ale w Brukseli proces odblokowywania funduszy jest długi i skomplikowany.

flaga austriacka

Ci, którzy pokładali wygórowane nadzieje w Europie, podchodzą dziś do niej z nienawiścią. Europa przestała być przedmiotem marzeń. Kraje, które chciały do niej przystąpić, wahają się. W Chorwacji większość opinii publicznej przeciwna jest akcesji. Europa stała się niewyraźna, nie ucieleśnia już żadnego marzenia, żadnego projektu - kończy François Hauter ostatni ze swych 10 reportaży z podróży po Europie środkowo-wschodniej.