W bok od autostrady

Flamandowie i Holendrzy w Strasburgu

 Agnieszka Kumor

Tekst z  15/02/2009 Ostatnia aktualizacja 15/02/2009 16:38 TU

Jan van Huysum (1682 - 1749) "Bukiet kwiatów"
© Strasbourg, Musée des Beaux-Arts / fot. Mathieu Bertola

Muzea na francuskiej prowincji nie muszą zazdrościć stolicy. Dysponują niezwykłym i często mało znanym dziedzictwem kulturowym. Muzeum Sztuk Pięknych w Strasburgu (Musée des Beaux-Arts), postanowiło pokazać część tych skarbów publiczności, organizując wystawę malarstwa flamandzkiego i holenderskiego i tytułując ją: „Realia świata”. Wystawie towarzyszy wydanie bogatego katalogu, w którym pasjonaci malarstwa znajdą historię prezentowanych płócien, jak również ich wspaniałe reprodukcje. Ekspozycja potrwa do 12 lipca 2009 r.

Michiel D. van Limborch (malował w latach 1636-1675) "Martwa natura z polowaniem"
© Strasbourg, Mussée des Beaux-Arts/Fot. Edouard Bacher

Bogate zbiory

Muzeum Sztuk Pięknych, zajmujące pałac Rohan w Strasburgu przy placu Zamkowym (Place du Château) może poszczycić się posiadaniem prawdziwych arcydzieł kultury europejskiej. W swych zbiorach posiada płótna: Giotta, Memlinga, Rafaela, Botticelliego, Claude’a Lorraina, Tintoretta, Rubensa, Van Dycka, Watteau, Chardina, Canaletta, Goyi, Delacroix, Corota, Courbeta. Zwiedzający dokona wielu pasjonujących odkryć, idąc od początków malarstwa zachodnioeuropejskiego po rok 1870. Wszystkie szkoły europejskie są reprezentowane, w tym rzadka kolekcja obrazów Goyi i El Greka. Na uwagę zasługują włoscy prymitywiści i przedstawiciele malarstwa flamandzkiego. To jedyne muzeum prowincjonalne posiadające obrazy Giotta i Memlinga, i największą po paryskim Luwrze kolekcję martwych natur.

Nic dziwnego zatem, że Muzeum Sztuk Pięknych postanowiło wybrać spośród posiadanych przez siebie zbiorów kolekcję ponad dwustu obrazów mistrzów flamandzkich wieku siedemnastego (wśród których są dzieła Rubensa, Jordaensa czy Van Dycka) i dodać do nich około pięćdziesięciu płócien przedstawicieli „złotego okresu” malarstwa holenderskiego XV i XVI wieku. Wiele z tych malowideł przeszło drobiazgową renowację, tym większa radość z odzyskania ich w pierwotnej, często nieoczekiwanej krasie.

Salomon van Ruysdael (Naarden, 1600-1603 - Haarlem, 1670) Pejzaż rzeczny
© Strasbourg, Mussée des Beaux-Arts/Fot. Mathieu Bertola

Poprawiane arcydzieła

Ignorancja domorosłych konserwatorów, pruderia niektórych właścicieli, burzliwy przemarsz historii przyniosły poważne zniszczenia faktury niektórych obrazów. Prace konserwatorskie pozwoliły w wielu wypadkach na bezapelacyjne udowodnienie autorstwa niektórych dzieł, po odkryciu autorskich sygnatur. Stały się też zarzewiem kilku nieoczekiwanych debat estetycznych: u Pomony na obrazie Caspara Netschera odkryto znacznie głębszy dekolt, przykryty czyjąś zgorszoną dłonią. W Martwej naturze z pawiem Davida de Connicka zza dodanego przez kogoś cienia wychynął nagle kot czający się na kurę. Tu chyba zadziałała czyjaś pacyfistyczna nutka, bo trudno znaleźć rozsądną przyczynę dla tak bezmyślnych poprawek. Ogółem ponad sześćdziesiąt płócien odzyskało oryginalny kształt i blask.

Emanuel de Witte (Almaar, ok. 1617 - Amsterdam, 1691-1692) Wnętrze kościoła Oude Kerk w Amsterdamie
© Strasbourg, Mussée des Beaux-Arts/Fot. Angèle Plisson

Świat realny

Komisarz wystawy, pani Michèle Lavallée, zorganizowała ją wokół czterech tematów, są to: portrety (Codde, Musscher, Van Dyck), sceny rodzajowe (De Hooch, Moleaner, Boursse, Ténier, Steen), pejzaże (Ruysdael, Van Goyen, Wouwerman, d’Artois), sceny marynistyczne (Van de Velde, Vlieger, Verschuier). Wyłoniła się z tego podziału refleksja mistrzów flamandzkich i holenderskich na temat współczesnego im świata i jego realiów.
Tytuł ekspozycji zaprezentowanej w salach muzeum oraz w Galerii im. Roberta Heitza narzucił się samoistnie: „Realia świata”. Wystawie towarzyszy wydanie bogatego katalogu, w którym pasjonaci malarstwa znajdą historię prezentowanych płócien i ich wspaniałe reprodukcje.

Lucas van Leyden (ok. 1494 - 1533) Narzeczeni, ok.1525 - 1530
© Strasbourg, Mussée des Beaux-Arts/Fot. Edouard Bacher

Przewrotne przesłanie

Pozwalają one dokładniej, może nawet inaczej spojrzeć na prezentowane arcydzieła, dojrzeć ukryte w nich przesłanie. Młoda kobieta na obrazie Lucasa van Leydena Narzeczeni opiera prawą rękę na ramieniu mężczyzny. On, wedle panującej ówcześnie mody, wsuwa jej pierścionek zaręczynowy nie na palec serdeczny, lecz wskazujący. Częste u holenderskiego mistrza rysy twarzy wskazują, że jego obraz nie przedstawia czyjegoś portretu, lecz współczesne malarzowi typy ludzkie. Ta mała, wydawałoby się, nieznacząca scenka rodzajowa opowiada pewną prawdę o otaczającym go świecie: starszy mężczyzna poślubia młodszą od siebie kobietę, ale to ona zamierza grać pierwsze skrzypce w stadle, stojąc nieco wyżej zagląda uspokajająco w oczy przyszłego męża. Odwracające tradycyjny porządek społeczny małe wywrotowe cacka w rodzaju tego, jakie pozostawił Lucas van Leyden, cieszyły się niezwykłą popularnością w XVI-wiecznej Flandrii i Holandii.

Wystawa pt.: „Realia świata. Malarstwo flamandzkie i holenderskie” w Muzeum Sztuk Pięknych i Galerii Heitz w Strasburgu do 12 lipca 2009 roku. Godziny otwarcia i katalog wystawy na stronie internetowej (franc., niem) muzeum.