W bok od autostrady

Teatr Antyczny w Orange

 Agnieszka Kumor

Tekst z  02/08/2009 Ostatnia aktualizacja 03/08/2009 13:14 TU

Orange, panorama miasta
© Agnieszka Kumor, RFI

W czasie naszych eskapad na południu Francji nie pomińmy Orange. W krętych zaułkach starego miasta mieszają się epoki. Najlepiej udać się na zwiedzanie rano, zanim nie spadnie słoneczny żar. Niewątpliwą perłą Orange jest Teatr Antyczny, miejsce najstarszego we Francji festiwalu operowego, Chorégies d’Orange. Teatr sklasyfikowany został przez UNESCO jako światowe dziedzictwo ludzkości. Na przełomie lipca i sierpnia każdego wieczoru gromadzi się tam 9000 widzów!

Rimbaud II, hrabia Orange, brał udział w zdobyciu Jerozolimy w 1099 roku
© Agnieszka Kumor, RFI

W starciu z Cymbrami

Orange nie raz popadało w ruinę, zawsze podnosząc się do nowych wyzwań. Aurasio, założone przez Rzymian po zdobyciu przez nich południowej Galii, po raz pierwszy cytowane jest w dokumentach w 103 roku p.n.e. Miasto opiera się wówczas natarciom sprzymierzonych plemion germańskich pod wodzą Cymbrów. Niestety nie obronią Aurasio dwie armie rzymskie pod wodzą konsulów i południowa Galia stanie się łupem najeźdźców. Trzeba będzie czekać jeszcze kilkadziesiąt lat, by miasto rzymskie ponownie pojawiło się na mapach Imperium, odbudują je weterani 2. Legionu Juliusza Cezara. Zgodnie ze zwyczajem miasto wybudowano na geometrycznym planie z wyraźnie wyznaczonymi traktami, wokół głównych budynków publicznych, a były to: świątynie i teatr.

Teatr Antyczny
© Agnieszka Kumor, RFI

Teatr w centrum życia obywatelskiego

Zapożyczając technikę od Greków starożytnych, Rzymianie zdecydowali się wybudować swój teatr w Orange na stokach pobliskiego wzgórza (dziś nosi ono miano wzgórza świętego Eutropa, biskupa z Saintes), w którego skale wydrążono trybuny. Spektakle były bezpłatne, ale fotele zajmowano wedle statusu posiadanego w hierarchii ówczesnej civitas. Wymyślny plan korytarzy wykluczał społeczne melanże, ale zapewniał chłód i dyskrecję. Na półkolistym placyku na samym dole, na wnoszonych tam krzesłach zasiadały osobistości cywilne i wojskowe. Od pierwszych rzędów oddzielała ich nieduża, kamienna balustrada. Arystokracja, ekwici, urzędnicy cesarscy, bankierzy, właściciele ziemscy, pisarze i kupcy – status spadał odwrotnie proporcjonalnie do wysokości zajmowanych w teatrze miejsc. Na samej górze mieli korzystać z dobrodziejstw sztuki nawet nie posiadający, o zgrozo!, obywatelstwa rzymskiego, umieszczeni tam wśród żebraków i prostytutek. Godziła ich wszystkich umieszczona nad sceną statua cesarza Augusta, personifikująca pax romana.

Teatr Antyczny
© Agnieszka Kumor, RFI

Pantomimy, popisy żonglerów, komedie i pojedynki oratorskie stanowiły repertuar teatru, w którym spektakularna reżyseria liczyła się bardziej niż poetyckie słowo. Im krwawsza i brutalniejsza tym większym cieszyła się wzięciem. Skąd my to znamy...? Przynajmniej wiadomo, skąd ten upadek cesarstwa rzymskiego. Dekadencja spektakli zbiegła się w istocie z upadkiem cesarstwa, Kościół przegonił pogańskie bezeceństwa i zamknął teatr na długie wieki.

Potężne kolumny teatralnej sceny
© Agnieszka Kumor, RFI

Po wiekach uśpienia

Najazdy barbarzyńców, rozbudowa miasta, które pełnymi garściami czerpało stąd wapień, mozaiki i marmury, budując na miejscu teatru domy mieszkalne, garnizon i placówkę obronną, doprowadziły nie tylko do kompletnej ruiny antyczny teatr Orange: sprawiły, że o nim niemal zupełnie zapomniano. I tu mężem opatrznościowym okazał się Prosper Mérimée (1803-1870) - pisarz, inspektor zabytków, późniejszy ratownik Kartuzji pod Awinionem i wielu średniowiecznych zabytków Południa Francji. W roku 1825, zaledwie dwudziestodwuletni wizjoner rozpoczyna wielki program renowacji Teatru Antycznego.

A robota czekała przeogromna! Ale nagrodą był zabytek na skalę zerową o fantastycznym frons scenae i niebywałej akustyce, wpisany dziś na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.

© Agnieszka Kumor, RFI

Doroczne święto opery

Pierwszą nowożytną premierą było w 1869 przedstawienie Józefa, opery Étienne’a Mehula, ale również rzymskie widowiska i kantaty. Sukces był natychmiastowy! W ten sposób narodziły się w roku 1902 pierwsze Chorégies. Legendarne postaci pojawiały się na tutejszej scenie, wśród nich Sarah Bernhardt, która zagrała Fedrę, w 1903 roku. Od roku 1969 teatr wyemigrował do Awinionu, spektakle operowe rozgościły się na dobre w Orange.

Przekształcony w roku 1971 festiwal, Nouvelles Chorégies, zaprasza rokrocznie, od połowy lipca do początków sierpnia największe głosy świata operowego w widowiskowych spektaklach. Jedną z produkcji zawsze transmituje program drugi telewizji publicznej.

XIX wieczny teatr miejski
© Agnieszka Kumor, RFI

Barbara Hendrix, Placido Domingo, Roberto Alagna, Angela Gheorghiu, czy Patrizia Ciofi i Vittorio Grigolo w niezapomnianej Traviacie, pod dyrekcją Myung-Whun Chunga i w reżyserii Frédéric’a Bélier-Garcii (przeboju lata 2009), tchnęli w starożytne mury sztukę i życie.

Warto zajrzeć do pięknego Orange, na południu Francji!

Galeria zdjęć:

© Agnieszka Kumor, RFi

 

 

 

 

 

  

 

 

Orange - świątynia protestancka
© Agnieszka Kumor, RFI

© Agnieszka Kumor, RFI