W bok od autostrady

Iluminowane „białe kruki” króla René

 Agnieszka Kumor

Tekst z  13/09/2009 Ostatnia aktualizacja 13/09/2009 12:26 TU

Król René podczas modlitwy, Księga godzin książąt Andegawenii 1436.
© BnF

Rok 2009 ogłoszony został we Francji Rokiem Dobrego Króla René. Władca Andegawenii i słonecznej Prowansji urodził się 16 stycznia 1409 roku na zamku w Angers. Ukoronowaniem obchodów sześćsetlecia jego urodzin będzie wystawa części (dziś niestety rozproszonego) księgozbioru władcy, wśród nich rękopisów kunsztownie zdobionych przez średniowiecznych mistrzów. Iluminowane „białe kruki” zgromadzono na wystawie: „Świetność iluminacji. Księgi króla René” na zamku w Angers, w sąsiedztwie Apokalipsy św. Jana, słynnego XIV-wiecznego gobelinu, będącego chlubą i symbolem słodkiego Kraju andegaweńskiego.

Wystawa przygotowana została z inicjatywy miasta Angers, we współpracy z Centrum zabytków narodowych, pod kierunkiem komisarzy: Marca-Edouarda Gautier, konserwatora Biblioteki miejskiej w Angers, oraz François Avril, konserwatora francuskiej Biblioteki Narodowej. Współpraca to historyczna, bo nigdy dotychczas w historii zamku w Angers nie organizowano wystaw czasowych w galerii, w której przechowywany jest gobelin Apokalipsy. Trudno było jednak oprzeć się pokusie zgromadzenia arcydzieł sztuki iluminatorskiej w miejscu, gdzie większość z nich ujrzała światło dzienne.

Księga turniejów, Barthélémy Eyck, ok. 1460.
© BnF

Na wystawę trafiło 47 rękopisów i stronic wypożyczonych z dwudziestu bibliotek europejskich. Są wśród nich: francuska Biblioteka Narodowa, biblioteki Berlina, Brukseli, Londynu, Lizbony, Cambridge, Petersburga i Genewy; a także miast francuskich: Albi, Carpentras, Marsylii, Metzu i Poitiers. Dwadzieścia trzy dzieła pokazywane są francuskiej publiczności po raz pierwszy. Znajdujemy wśród nich opisy turniejów rycerskich, eposy rycerskie, dzieła historyczne, botaniczne lub przyrodnicze, ale również traktaty moralne i mistyczne, modlitwy, księgi godzin. Część należała do osobistego księgozbioru dobrego króla René, inne do jego bliskich, pokazano oryginalność tych dzieł i kontekst historyczny ich powstania.

List o nadaniu szlachectwa Pierre'owi Dupin, podpisany przez króla René (1475)
© Carpentras, Bibl. mun.

Król René (1409, Angers-1480, Aix-en-Provence), książę Andegawenii i Lotaryngii, hrabia Prowansji, król Sycylii, Jerozolimy, antykról Aragonii, był nie tylko wybitnym politykiem i dyplomatą, był również niezrównanym mecenasem sztuk końca średniowiecza, prekursorem wielkich humanistycznych monarchów okresu renesansu. Sam również pisał i utrzymywał osobiste stosunki  z wieloma artystami, był wśród nich Barthélémy Eyck, któremu zawdzięczamy m.in. iluminacje do eposu autorstwa króla René Livre du Coeur d’amour épris (1460), opowiadającego miłosne przygody rycerza noszącego oryginalne miano Zakochanego serca. Z warsztatu mistrza Eyck wyszły również teatralne sceny innego dzieła literackiego René: Mortifiement de vaine plasance oraz do Księgi turniejów. Wszystkie one stanowią perły tej wyjątkowej wystawy na skalę europejską.

Wystawa „Świetność iluminacji. Księgi króla René” (Splendeur de l’enluminure. Le roi René et les livres, 3 października 2009 - 3 stycznia 2010), na zamku w Angers: http://angers.monuments-nationaux.fr/ (wersja fr. i ang.)