Imigracja w Unii Europejskiej

I co dalej?

 Piotr Rosochowicz

Tekst z  01/01/2010 Ostatnia aktualizacja 01/01/2010 16:57 TU

Uchodźcy z Czarnego Lądu przybywają na francuską wyspę Majottę na Oceanie Indyjskim
© AFP

W rozpoczynającym się właśnie nowym, 2010 roku nadal palącym problemem Unii Europejskiej jest sprawa wpuszczania na jej terytorium i przyznawania azylu uchodźcom, którzy z takich, czy innych względów przybywają do 27 krajów ją tworzących.

Na usta ciśnie się mnóstwo pytań, między innymi następujące:

— Czy należy wzmocnić środki kontrolne wobec osób wjeżdżających na teren Unii Europejskiej, czy też je rozluźnić?

— Jakie środki podjąć wobec masowego napływu do UE imigrantów, zwłaszcza z krajów leżących nad Morzem Śródziemnym?

— Czy Unia Europejska powinna organizować „czartery europejskie” i odsyłać nimi nielegalnych imigrantów do krajów pochodzenia?

Trudno jest odpowiedzieć na wszystkie te pytania, zwłaszcza jednym głosem, kiedy z każdej z 27 stolic państw należących do Unii Europejskiej dobiegają głosy bardzo różne…

Na pytanie, czy Europa stanowi obecnie raczej fortecę obronną czy miejsce serdecznego przyjęcia imigrantów odpowiada Violaine Carrère z ruchu o nazwie MigrEurope:

Wydaje mi się, że ogólny bilans raczej daje nam prawo myśleć, że w obecnej Unii Europejskiej jesteśmy raczej po stronie fortecy niż miejsca serdecznego przyjęcia. I tak samo jest, jeśli chodzi o politykę prowadzoną przez poszczególne kraje, jak i wewnątrz Unii Europejskiej jako całości.

Z jednej strony mamy coraz bardziej ograniczane prawo do wjazdu na terytorium danego kraju (warunki takie, jak np. łączenie rodzin znacznie się zaostrzają we wszystkich krajach członkowskich), a z drugiej —  prawo do praktycznego uzyskania azylu staje się coraz bardziej niedostępne. I to nie tylko przez teksty przepisów prawnych poszczególnych krajów, ale także przez ustawodawstwo Unii Europejskiej.

Taki na przykład tekst o nazwie Dublin II ma za zadanie zorganizowanie sprawiedliwego podziału tego „imigracyjnego brzemienia”, które spoczywa na barkach UE. Niestety, odsyła on imigrantów z jednego kraju do drugiego, spod jednych przepisów pod drugie, ograniczając się do stwierdzenia, że pierwszy kraj, w którym dany uchodźca znajdzie się i poprosi o azyl, zobowiązany jest do wyrażenia opinii na ten temat — albo udzielenia azylu, albo odesłania udodźcy do kraju pochodzenia.

Prowadzi to do szukania przez imigranta kraju, w którym te przepisy byłyby dlań najkorzystniejsze, do błądzenia po całej Unii Europejskiej i pytania o zdanie innych imigrantów. Widać to wyraźnie na północnym wybrzeżu Francji czy Belgii, ale także w innych miejscach UE.

Można jednak zaobserwować pewnego rodzaju „duży postęp”. Powstała organizacja o nazwie Frontex — tzw. Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej, która ma coraz więcej sił i środków i której przyznano niemalże wojskowe prerogatywy. W chwili obecnej mamy do czynienia z 18 tysiącami kilometrów granicy zewnętrznej Unii — to przecież prawdziwy „mur”.

„Imigracyjną współpracę” widać też w kolejnym nowym instrumencie prawnym, czyli tak zwanych „porozumieniach o readmisji” — dotyczących ponownego przyjęcia uciekiniera na terytorium danego kraju. Porozumienia te podpisywane są z krajami, z których mogliby do Unii Europejskiej przybywać potencjalni imigranci.

Zobowiązują one do przyjęcia na terytorium danego kraju imigranta, którego Unia Europejska nie zechce. Chodzi tu także o kraje tranzytowe — takie, jak np. Ukraina w odniesieniu do imigrantów z Azji. Mogą to być porozumienia bilateralne — takie, jak np. porozumienie Włoch z Libią czy Tunezją, albo Grecji z Turcją, porozumienia niektórych krajów europejskich z Serbią czy Kosowem, ale mogą to być także porozumienia o bardziej globalnym charakterze.

Obecnie negocjowane są porozumienia na ten temat między całą Unią Europejską a Marokiem, Pakistanem czy Ukrainą. Unia Europejska coraz bardziej naciska, aby kraje te przyjmowały z powrotem swych obywateli, którzy chcieli właśnie w Unii Europejskiej znaleźć schronienie. Są nawet teraz naciski, aby te „kraje zewnętrzne” podpisywały między sobą tego typu porozumienia: Mali z Mauretanią czy Mali z Algierą, na przykład.

Podważa to podstawowe prawa imigrantów zawarte w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Wyraźnie widać, że coraz częściej mówi się o „kryminalnym” charakterze wszelkiej emigracji…